17 Δεκεμβρίου 2017

Η ΜΆΧΗ ΤΗΣ ΜΌΣΧΑΣ ΤΟ 1941

Η Μάχη της Μόσχας (1941)
«Ὑποτιμήσαμε τὸν ἀντίπαλο, τὴν τεράστια ἔκτασιν τῆς χώρας του καί τὸ εὐμετάβλητο τοῦ κλίματός της, τώρα ὅλα αὐτά μαζί μᾶς ἐκδικοῦνται». Στρατηγός Χάιντς Γκουντέριαν (5 Δεκ. 1941).
Την 19η Δεκεμβρίου 1941, ο Χίτλερ έπαυσε τον αρχηγό του Γερμανικού Στρατού, Στρατάρχη Βάλτερ Μπράουχιτς, αναλαμβάνοντας ο ίδιος την θέση του. Την προηγουμένη είχε αντικαταστήσει τον διοικητή της Κεντρικής Ομάδας Στρατιών, στο ρωσικό μέτωπο, Στρατάρχη Φέντορ φον Μποκ. Η αιτία της απομακρύνσεως των δύο κορυφαίων αξιωματικών οφείλονταν στην αποτυχία καταλήψεως της Μόσχας, στα πλαίσια της επιχειρήσεως με την κωδική ονομασία «Τυφώνας». Η επιχείρηση που διήρκησε από την 2α Οκτ. 1941 έως την 7η Ιαν 1942, σηματοδότησε την πρώτη ήττα του γερμανικού στρατού στην εκστρατεία κυριεύσεως της ΕΣΣΔ και συμμετείχαν 2 εκατ. Γερμανοί και 1,5 εκατ. Ρώσσοι στρατιώτες.  Οι απώλειες των επιτιθέμενων ανήλθαν στις 400.000 νεκρούς και τραυματίες, ενώ των αμυνομένων στις 700.000.

Ο Στρατηγός Χειμώνας
Η 2α Τεθωρακισμένη Στρατιά υπό την διοίκηση του στρατηγού Χάιντς Γκουντέριαν, ιδρυτού των γερμανικών τεθωρακισμένων και πρωταγωνιστού των εκστρατειών κατά της Πολωνίας και της Γαλλίας, αποτελούσε την αιχμή του δόρατος της γερμανικής επιθέσεως. Μία γερμανική ομάδα αναγνωρίσεως πλησίασε στα 15 χλμ. από τα όρια της πόλεως. Οι άνδρες είχαν φτάσει ωστόσο στα όρια της αντοχής τους και βρέθηκαν αντιμέτωποι με ξεκούραστες και κατάλληλα εξοπλισμένες μεραρχίες που μεταφέρθηκαν από την Σιβηρία. Την 14η Δεκ. Ο Γκουντέριαν ανέφερε στον Μπράουχιτς αδυναμία συνεχίσεως της επιθέσεως λόγω λυσσαλέας αντιστάσεως των αμυνομένων και των πολικών θερμοκρασιών (έως 45ο υπό το μηδέν), οι οποίες προκάλεσαν: μεγάλες απώλειες «μη μάχης» στο προσωπικό, καθυστερήσεις στον ανεφοδιασμό και ακινητοποίηση των οχημάτων και των αρμάτων. Τα τεθωρακισμένα του Γκουντέριαν από την 22α Ιουνίου που διέσχισε τα σύνορα της ΕΣΣΔ, προήλαυναν με ρυθμούς που έφτασαν έως και τα 90 χιλιόμετρα σε μια ημέρα. Προσωπικό και μηχανήματα εξαντλήθηκαν πολεμώντας έναν αποφασισμένο αντίπαλο σε μία αχανή χωρά, αντιπαλεύοντας το καλοκαίρι με την σκόνη, το φθινόπωρο με την λάσπη και τον χειμώνα με τα χιόνια. Έναν μέρος των στρατιωτών δεν είχαν προμηθευτεί χειμερινό ιματισμό,  ενώ τα λιπαντικά και τα καύσιμα των οχημάτων και των μηχανημάτων είχαν παγώσει.

Εκατόμβες Χωρίς Τέλος
ως το τέλος του 1941, οι απώλειες των Γερμανών στο ανατολικό μέτωπο ανήλθαν σε 750.000 άνδρες επί συνόλου 3,5 εκατ. Οι ρωσικές απώλειες ήταν τριπλάσιες, ενώ οι Ρώσοι είχαν καλέσει υπό τα όπλα περισσότερους από 5 εκατ. άνδρες. Από την 13η Απρ. 1941 η ΕΣΣΔ και η Ιαπωνία είχαν υπογράψει 5ετές σύμφωνο μη επιθέσεως. Την 9η Δεκ. 1941 ο Χίτλερ κήρυξε τον πόλεμο στις ΗΠΑ, μετά την επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ, χωρίς όμως η Ιαπωνία να κηρύξει τον πόλεμο κατά τις ΕΣΣΔ, λόγω της υπογραφείσης συμφωνίας. Ο Στάλιν συνειδητοποίησε ότι μετά τις συνεχείς νίκες των Γερμανών, η Μόσχα έπρεπε να κρατηθεί πάση θυσία. Επιστρατεύθηκαν οι πάντες και όλος ο πληθυσμός συνέδραμε στην πολεμική προσπάθεια. Οι ρωσικές μεραρχίες παρήλαυναν από την «Κόκκινη Πλατεία» κατευθείαν στο μέτωπο. Ο Στάλιν ωστόσο είχε δύο λόγους να αισθάνεται αισιόδοξος για την έκβαση του πόλεμου. Μπορούσε να αναπληρώσει τις απώλειες του προσωπικού με την χρησιμοποιήσει των 40 μεραρχιών που στάθμευαν στην Σιβηρία, ενώ μετά την ψήφιση του νόμου «Περί Εκμισθώσεως και Δανεισμού» από το αμερικανικό κογκρέσο είχε εξασφαλίσει την προμήθεια σε παντοειδές πολεμικό υλικό και πρώτες ύλες.

Στην Φωλιά του Λύκου
Ο Γκουντέριαν έχοντας συνειδητοποιήσει το ανέφικτο συνεχίσεως της επιθέσεως, έπεισε την στρατιωτική ιεραρχία, όχι όμως και τον Χίτλερ ο οποίος επιθυμούσε διακαώς την κατάληψη της Μόσχας, να υποχωρήσει σε ασφαλέστερη αμυντική τοποθεσία. Την 20η Δεκ. μετέβη στο αρχηγείο του Χίτλερ στην ανατολική Πρωσία, προκειμένου να του περιγράψει την επικρατούσα στο μέτωπο κατάσταση, η οποία μπορούσε να εξελιχθεί σε πανωλεθρία για τον γερμανικό στρατό. Ο Γκουντέριαν όταν χαιρέτησε τον Χίτλερ, αντελήφθη από το βλέμμα του, ότι τον είχαν προδιαθέσει εναντίον του. Είχαν ξανασυναντηθεί ξανά την 24η Αυγ. 1941, όταν δεν κατόρθωσε να τον πείσει ότι έπρεπε πρώτα να καταλάβουν την Μόσχα και μετά την Ουκρανία. Αυτό που φάνταζε στρατιωτικός περίπατος τότε, είχε εξελιχθεί πλέον σε Γολγοθά. Η αντιμετώπιση των στρατιωτικών επιχειρημάτων του Γκουντέριαν μεταφέρθηκε στο πεδίο της διαχρονικής αντιπαράθεσης μεταξύ των πολιτικών και των στρατιωτικών, σχετικά με το ποιος επωμίζεται την ευθύνη διεξαγωγής του πολέμου. Ο Χίτλερ επικαλούμενος τον Μέγα Φρειδερίκο, αισθάνονταν ότι οι Γερμανοί στρατιώτες έπρεπε να αποδέχονται με ευχαρίστηση να θυσιάζουν την ζωή τους χάριν του Φύρερ. Ο Γκουντέριαν απάντησε ότι, η προσφορά της ζωής τους πρέπει να έχει νόημα και να γίνεται προς όφελος της πατρίδος. Από την στιγμή που η πολιτική μεταπίπτει σε στρατιωτική ενέργεια, ο χρόνος, οι αποστάσεις, οι καιρικές συνθήκες και το μέγεθος των δυνάμεων δεν επηρεάζονται από την προαίρεση κανενός. Οι Γερμανοί επιτελείς μετέτρεψαν τις επιθυμίες του Χίτλερ σε διαταγές επιχειρήσεων, αδιαφορώντας αν δύναται να εκτελεσθούν, προκαλώντας την καταστροφή της χώρας τους. Την 26η Δεκ. ο Χίτλερ τον απήλλαξε από τα καθήκοντά του, μαζί με άλλους 30 στρατηγούς, οι οποίοι επέλεξαν να προστατέψουν τους άνδρες τους από μάταιες θυσίες.  

Παπάγου 6 Δεκ. 2017
Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία
α.Χάϊντς Γκουντέριαν, Οι Αναμνήσεις ενός Στρατιώτου, Εκδόσεις Α. Καραβία, Α. Δημητριάδη, Αθήνα 1971.
β.     TIME LIFE BOOKS WWII, Russia Besieged (Η Ρωσία υπό Πολιορκία), 1977 Alexandria, Virginia USA.

29 Νοεμβρίου 2017

Η Ριζική Ανατροπή της Ιστορικής Στρατιωτικής Ισορροπίας, οι Αιτίες της και Ορισμένα Πολιτικά Ερωτήματα

GT
[..]  η διεύρυνση της απόστασης ανάμεσα στο στρατιωτικό δυναμικό της Ελλάδας και σ’ εκείνο της Τουρκίας αποτυπώνει λίγο-πολύ πιστά την επέκταση του τουρκικού γεωπολιτικού δυναμικού και τη συρρίκνωση του αντίστοιχου ελληνικού.
Γεωπολιτικές και Στρατηγικές Παράμετροι ενός Ελληνοτουρκικού Πόλεμο, 1996
Π. Κονδύλης

Η αύξουσα γενική υπεροχή της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια έχει εξαναγκάσει την εθνικιστική υπεροψία πολλών Ελλήνων να χαμηλώσει αισθητά τους τόνους της. Ωστόσο στο σύνολό της η ελληνική πλευρά δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει το μέγεθος και τις συνέπειες της πληθυσμιακής και οικονομικής ανόδου της Τουρκίας, και μάλιστα της βαθμιαίας μετατροπής της σε βιομηχανική δύναμη.
Ιδεολογίες και Εθνική Στρατηγική, 1998
Π. Κονδύλης
Η στρατιωτική ισχύς της χώρας κατά την τελευταία οκταετία υποχωρεί ραγδαία, και η υποχώρηση λαμβάνει πλέον διαστάσεις κατάρρευσης. Ταυτόχρονα, η τουρκική στρατιωτική ισχύς όχι απλώς συνεχίζει να αυξάνεται, αλλά πλέον λαμβάνει διαστάσεις διαφορετικής κλίμακας και τάξης μεγέθους από την ελληνική. Στο πλαίσιο αυτό (και σε οποιοδήποτε αναλυτικό πλαίσιο που να έχει σημασία, άλλωστε) ως στρατιωτική ισχύς νοείται όχι μόνον η πολεμική ισχύς του στρατιωτικού οργανισμού της χώρας, αλλά και η τεχνολογική και βιομηχανική ικανότητα της χώρας να υποστηρίξει εξοπλιστικά τον στρατιωτικό μηχανισμό.
Όπως αναφέρει ο αείμνηστος Παναγιώτης Κονδύλης στις περικοπές που παρατίθενται εισαγωγικά, η αυξανόμενη ανισορροπία του στρατιωτικού δυναμικού των δύο χωρών αποτελεί απλή αντανάκλαση της αυξανόμενης απόστασης ανάμεσα στο γεωπολιτικό δυναμικό τους. Η ελληνική «οικονομική κρίση» των τελευταίων οκτώ ετών καθώς και η τουρκική αναπτυξιακή εκτίναξη της τελευταίας δεκαετίας αποτελούν απλώς την πιο εξόφθαλμη κατάληξη μιας πορείας που έχει ξεκινήσει πολύ πιο πριν και που ασφαλώς δεν περιορίζεται στην οικονομική διάσταση.
Η ανισορροπία στην ανάπτυξη δεν αφορά, προφανώς, μόνον τη στρατιωτική και οικονομική ισχύ, αλλά εκτείνεται στη συνολική ισχύ και διεθνή βαρύτητα των δύο χωρών. Προφανώς το υπόστρωμα της διαφοράς υφίστατο και διαμορφωνόταν επί δεκαετίες (όπως, πχ, στον πληθυσμιακό τομέα), και η διαφορά στην οικονομική ισχύ είχε ήδη διευρυνθεί δραματικά ήδη στα τέλη της δεκαετίας του ’90, όπως φαίνεται στις εισαγωγικές διαπιστώσεις του Κονδύλη, όμως από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 αφ’ ενός η μεν Ελλάδα άρχισε να χάνει ραγδαία την πολιτική της ισχύ, η δε Τουρκία να την αναπτύσσει ραγδαία – και την πορεία της πολιτικής κατάστασης στις δύο χώρες ακολούθησε, με εντυπωσιακή ακρίβεια, η ισχύς των χωρών στους υπόλοιπους τομείς. Και η πολιτική πορεία των δύο χωρών είναι που θέτει ορισμένα κρίσιμα πολιτικά ερωτήματα, που εκφεύγουν κατά πολύ της τρέχουσας πολιτικής συγκυρίας.
Σε επόμενες αναρτήσεις θα επιχειρηθεί να αποτυπωθεί αυτή ακριβώς η κατάσταση, και θα διατυπωθούν τα ερωτήματα που ευλόγως προκύπτουν – τα οποία είναι, αναπόφευκτα, πολιτικά.



27 Νοεμβρίου 2017

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΤΣΙΠΟΥΡΟ ΜΑΣ

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΤΣΙΠΟΥΡΟ ΜΑΣ: Η Ι ΜΠ και η Ένωση Παλαιών Προσκόπων Βέροιας διοργανώνουν την εκδήλωση "Γνωριμία με το τσίπουρο", για καθαρά φιλανθρωπικούς σκοπ...

07 Σεπτεμβρίου 2017

Η Μέση Ανατολή οδηγός για μια νέα «Μεγάλη Ιδέα» του Ελληνισμού

Η Μέση Ανατολή οδηγός για μια νέα «Μεγάλη Ιδέα» του Ελληνισμού

Του Δημήτρη Τσαϊλά*

Η περιφέρεια της Μέσης Ανατολής, απειλείται από την αναταραχή της διάλυσης. Το δε σύστημα της Βεστφαλίας που έθεσε τη βάση της τάξης που προέκυψε στη Μέση Ανατολή, στο τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκεται τώρα σε αμφισβήτηση και μάλιστα θα λέγαμε ότι έχει βρεθεί μέσα στο χάος.
Όλα ξεκίνησαν όταν σε μεγάλες περιοχές του Ιράκ και της Συρίας, ο ιδεολογικός ριζοσπαστικός θρησκευτικός στρατός, ISIS, δήλωσε ότι είναι ένας αμείλικτος εχθρός του σύγχρονου πολιτισμού, επιδιώκοντας βίαια να αντικαταστήσει την πολλαπλότητα του διεθνούς συστήματος των κρατών με ένα μόνο ισλαμικό χαλιφάτο που θα διέπεται από το θρησκευτικό νόμο της Σαρία. Υπό αυτές τις συνθήκες, η παραδοσιακή αντίληψη όπου ο εχθρός του εχθρού μας μπορεί να θεωρηθεί  φίλος μας δεν ισχύει πλέον. Στη σύγχρονη Μέση Ανατολή, ο εχθρός του εχθρού μας μπορεί επίσης να είναι εχθρός μας. Αυτό το αναφέρουμε καθώς η Μέση Ανατολή επηρεάζει τον κόσμο από τη μεταβλητότητα των ιδεολογιών της όσο και από συγκεκριμένες δράσεις της. Μέσα σε αυτή την αντάρα, η απειλή μας που είναι η Τουρκία επηρεάζεται πολύ περισσότερο απ’ όσο αναμέναμε λόγω κυρίως δικών της λαθών.
Οι τέσσερις Τουρκικοί βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά το Δυτικό κόσμο:
  1. Η αναδυόμενη μετατροπή της Τουρκίας, η οποία εθεωρείτο το κλειδί της επιρροής των υπολοίπων μουσουλμάνων, από ένα κοσμικό κράτος σε ιδεολογικά ισλαμική εκδοχή.
  2. Είτε αρέσει είτε όχι, άμεσα επηρεάζουν την Ευρώπη και κατά κύριο λόγο την Ελλάδα που είναι χώρα εισόδου, από τον έλεγχό της ροής των μεταναστών από τη Μέση Ανατολή.
  3. Επίσης απογοητευτικά μηνύματα στέλνονται στην Ουάσιγκτον από τη μεταφορά πετρελαίου και άλλων εμπορευμάτων σε όλα τα νότια σύνορα της.
  4. Η υποστήριξη της Τουρκίας στους σουνίτες και οι προσπάθειές της να αποδυναμώσει την αυτονομία των Κούρδων.
Ας δούμε με σκεπτικισμό για μια στιγμή το χάρτη της περιοχής για να αντιληφθούμε πως διαμορφώνεται η κατάσταση από την πλευρά της Άγκυρας.
Προς τα νότια, το Ισλαμικό Κράτος (ISSIS) σιγά-σιγά συνθλίβεται. Στο Ιράκ, μόλις και μετά βίας διατηρεί η Τουρκία τα προγεφυρώματα στις θέσεις τους, στη Συρία αντιμετωπίζει την επίθεση των ΗΠΑ που υποστηρίζουν τις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας αλλά και των Ρώσων που υποστηρίζουν το καθεστώς του Assad. Οι Κούρδοι της Συρίας, για την Τουρκία, θεωρούνται ως μια τρομοκρατική ομάδα όπως θεωρούν και το PKK. Σε αυτή τη γεωστρατηγική εξίσωση να θέσουμε και τη σταθερά, ότι η Τουρκία ήταν ορκισμένος εχθρός του καθεστώτος Assad πολύ πριν ξεσπάσει ο συριακός εμφύλιος πόλεμος. Στα νοτιοανατολικά, η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν, μια αυτόνομη κουρδική περιοχή στο βόρειο Ιράκ, εμφανίζεται αποφασισμένη να προχωρήσει σε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της στις 25 Σεπτέμβρη, ενώ η Τουρκία έχει ζητήσει να ακυρώσουν το δημοψήφισμα, επειδή φοβάται ότι η ψηφοφορία για την ανεξαρτησία θα σημάνει την "εθνική έγερση" για τα εκατομμύρια των Κούρδων που ζουν στο εσωτερικό της ή κοντά στα σύνορα με την Τουρκία.
Πιο νότια, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, παρουσιάζουν σχέσεις ρευστότητας και έλλειψης εμπιστοσύνης, αφού τη μια τα βρίσκουν και την επομένη διαφωνούν. Η Τουρκία έχει πάρει μέρος και σε αυτή τη σχέση με το άνοιγμα περιορισμένης συνεργασίας με το Ιράν σε ορισμένες περιοχές αμοιβαίου ενδιαφέροντος. Εν τω μεταξύ, στα βόρεια, οι Τουρκικές σχέσεις με τη Ρωσία παραμένουν περίπλοκες και άρρηκτα συνδεδεμένες με τη σχέση ΗΠΑ-Ρωσίας. Η Ρωσία και οι ΗΠΑ ενώ συνεργάζονται στη Συρία για την καταπολέμηση του ISIS, βρίσκονται  στα μαχαίρια για οποιοδήποτε άλλο θέμα. Σε όλη τη Μαύρη Θάλασσα από την Τουρκία έως την Ουκρανία, οι ΗΠΑ φαίνεται να υποστηρίζουν τη Ρωσία, ενώ πολλοί αναλυτές περιμένουν τη Ρωσία να βάζει σύντομα, χέρι στα Βαλκάνια και τον Καύκασο. Η Τουρκία ελπίζει να επεκτείνει την επιρροή της στις περιοχές αυτές και είναι ήδη ένας σημαντικός παίκτης στον Καύκασο. Οπότε η Ρωσική δραστηριότητα σε οποιαδήποτε από αυτές τις περιοχές θα επηρεάσει την Τουρκία, και οι Τούρκοι θα πρέπει να είναι έτοιμοι γι’ αυτό.
Συμπεράσματα
Η αντίδραση της Τουρκίας σε όλες αυτές τις προκλήσεις διέπεται από το χαρακτηριστικό γνώρισμα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής: Προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ όλων των μερών, χωρίς σταθερές δεσμεύσεις "επιτήδειος ουδέτερος". Έτσι εκτιμάται ότι η Τουρκία θα παραμείνει σε κατάσταση αναμονής όσο μπορεί απευθύνοντας απειλές μόνο προς τον Ελληνισμό (Ελλάδα-Κύπρο) που θεωρεί αδύναμο δρώντα, αλλά σε τελική ανάλυση, δεν μπορεί να ελέγξει όλα όσα συμβαίνουν γύρω της.
Το μόνο που μπορούνε να κάνουνε είναι προσπάθεια εσωτερικής πολιτικής ισχυροποίησης και να διαμορφώσουν περιφερειακό περιβάλλον ευνοϊκό που θα μπορεί να προστατεύσει τα συμφέροντά της.
Επειδή στη διαμόρφωση του περιφερειακού περιβάλλοντος ο Ελληνισμός έχει συμφέροντα ζωτικής σημασίας στη θαλάσσια περιοχή που καλύπτει όλη τη Δυτική (Αιγαίο) και Νότια (Μεσόγειος)  πλευρά της Τουρκίας, απαιτείται να συμμετάσχουμε σε μια μόνιμη επανεξέταση των στόχων και των δυνατοτήτων μας, αυξάνοντας την αποτρεπτική μας ισχύ, απαντώντας στα ερωτήματα: Τι αλλάζει, εκτός από τον έλεγχο της επικράτειας και των θαλασσών; τι θα επιδιώξουμε να αποτρέψουμε, και με ποια μέσα; Ποίοι είναι οι πολιτικοί στόχοι για τον Ελληνισμό;
Επίλογος
Επιτρέψτε μου λοιπόν να κλείσω επαναλαμβάνοντας αυτά που πολλάκις τον τελευταίο καιρό μέσα από τις αναλύσεις αναφέρω: Τι πρέπει να γίνει; Εκτιμάται, ότι αυτό που απαιτείται τώρα είναι μια νέα και ευφάνταστη πρωτοβουλία του Ελληνισμού. Σκοπός μας πρέπει να είναι ο επαναπροσδιορισμός του Ελληνισμού υπό το πρίσμα των προκλήσεων που αναφέρθηκαν. Υπάρχουν σπάνιες στιγμές που η ιστορία δίδει την ευκαιρία ώστε να επιτευχθεί αλλαγή πορείας. Πιστεύω ότι είναι ακριβώς η κατάλληλη στιγμή τώρα.

*O κ. Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υπονάυαρχος ε.α. ΠΝ.


 

Η ΕΥΡΩΠΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΡΕΑΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ;

του Βασίλη Κοψαχείλη*

Φαίνεται πως οι διεθνείς σχέσεις επιστρέφουν στις ρίζες τους! Πιθανότατα, δηλαδή, φαίνεται να επιστρέφουν στην εποχή των σφαιρών επιρροής και στη συνεννόηση των «Μεγάλων» μεταξύ τους, υπαγορεύοντας, στη συνέχεια, τις αποφάσεις τους, στους «Μικρότερους» της γειτονιάς που ελέγχει ο καθένας ξεχωριστά. Και φαίνεται επίσης, πως η νέα αυτή αρχιτεκτονική απολαμβάνει της δέουσας νομιμοποίησης, αφού συμφωνούν, πρωτίστως, Ουάσιγκτον και Μόσχα με αυτή την εξέλιξη. Η ειδησεογραφία δείχνει πως μάλλον τον ίδιο δρόμο επιλέγουν και οι μεγάλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Το ζήτημα είναι το πως θα κινηθούν τόσο οι μεγάλες όσο και οι μικρές χώρες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε στο νέο αρχιτεκτόνημα να εξασφαλιστεί εκ νέου η ισορροπία και η σταθερότητα. Οι ισορροπίες είναι λεπτές, και οποιαδήποτε κακοφωνία είναι αρκετή να οδηγήσει στον ιστορικό του θάνατο το μεγαλύτερο πείραμα των διεθνών σχέσεων – αυτό της ΕΕ - την ώρα μάλιστα που ο μεταπολεμικός καταλύτης της προσπάθειας - οι ΗΠΑ - επιτηδευμένα αποσύρονται, ελπίζοντας στην κατάρρευση του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος με τα συντρίμμια του να σκεπάσουν και άλλους δυνητικούς τους ανταγωνιστές.
Η «ιδεαλιστική» παρένθεση ενός πολυμετοχικού σχήματος στη λήψη των διεθνών αποφάσεων, όπως ήταν αυτό των G-20, πιθανότατα κλείνει τον ιστορικό της κύκλο. Ενδεχομένως οι G-20 να παραμείνουν ένα χρήσιμο διεθνο-οικονομικό φόρουμ, αλλά πλέον οι πολιτικές αποφάσεις θα λαμβάνονται μεταξύ των ολίγων πραγματικά μεγάλων – εκείνων δηλαδή που η σχετική τους ισχύ έχει τη δυναμική της δυνητικής αποσταθεροποίησης του συστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο. Άλλωστε, στα πλαίσια της ιστορικής αναδιάταξης δυνάμεων που πρόκειται να δούμε τα επόμενα χρόνια, δεν θα ήταν δυνατό οι συζητήσεις και οι αποφάσεις να περιλαμβάνουν από κοινού τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα, μαζί με την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία ή την Ινδονησία και τη Βραζιλία.
Οι παλιές μεγάλες δυνάμεις που διαχειρίστηκαν τα παγκόσμια πράγματα για αιώνες, αναζητούν πλέον ένα μικρό, λειτουργικό και ευέλικτο σχήμα παγκόσμιας συνεννόησης, ενόψει των νέων δεδομένων και των εξελίξεων που έρχονται.
Στα πλαίσια της νέας παγκόσμιας τάσης, φαίνεται πως ανάλογα τοποθετούνται και οι μεγάλες Ευρω-Ενωσιακές δυνάμεις της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας. Η συνάντηση μεταξύ Macron, Merkel, Rajoy και Gentiloni στις 28 Αυγούστου στο Παρίσι είναι κίνηση δηλωτική των εξελίξεων. Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει σειρά επισκέψεων του Γάλλου Προέδρου σε άλλες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μικρότερων κρατών, ώστε να επικοινωνήσει τους σχεδιασμούς και τις αποφάσεις, την ώρα που οι γενικές εκλογές στη Γερμανία θα βρίσκονται στην τελική τους ευθεία.
Ωστόσο, πλέον για τις μεγάλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις υπάρχει μία σημαντική διαφορά σε σχέση με τις παλιές εποχές της διπλωματίας. Δεν μπορούν να λειτουργούν αυτόνομα, τουλάχιστο στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού χώρου. Αυτό το στοιχείο είναι ταυτόχρονα η μεγάλη τους δύναμη και η μεγάλη τους αδυναμία.
Είναι γεγονός, ότι οι μεγάλες Ευρω-Ενωσιακές δυνάμεις έχουν χάσει σημαντικό μέρος της ισχύος τους σε σχέση με την ισχύ που απολάμβαναν πριν από ένα αιώνα, όταν η παλιά διπλωματία της ισορροπίας της ισχύος ήταν στο απόγειό της. Εξακολουθούν ωστόσο σήμερα, μέσα από την ΕΕ, να απολαμβάνουν status παγκόσμιων δυνάμεων. Έχοντας ισόρροπα μοιρασμένο μεταξύ τους το παιχνίδι και όντας μη αυτόνομες στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ξεχωριστά η κάθε μία Ευρω-Ενωσιακή δύναμη απολαμβάνει status παγκόσμιας δύναμης χωρίς να έχει την αυτονομία να στραφεί κάποια στιγμή εναντίον του οικοδομήματός της, κάτι που είδαμε να συμβαίνει τουλάχιστο δυο φορές μέσα στον 20 αιώνα. Αυτή είναι η μεγάλη δύναμη που συνοδεύει σήμερα τις κατά τα άλλα μικρής για τα παγκόσμια δεδομένα ισχύος μεγάλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις (πλην Γερμανίας).
Η αδυναμία των μεγάλων Ευρωπαϊκών δυνάμεων ωστόσο πηγάζει ακριβώς μέσα από την πηγή που τις τροφοδοτεί με δύναμη. Σε μία εποχή που απαιτείται η γρήγορη λήψη αποφάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, τα μεγάλα Ευρωπαϊκά κράτη είναι υποχρεωμένα να συναποφασίζουν με τα υπόλοιπα μέλη της ΕΕ και να ακολουθούν δομές και διαδικασίες σχεδιασμένες να ανταποκρίνονται σε άλλες εποχές και χρόνους. Από τη μία λοιπόν, οι μεγάλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις κινδυνεύουν να βρεθούν πίσω σε σχέση με τους υπόλοιπους παγκόσμιους δρώντες, αλλά κινδυνεύουν επίσης να καταστραφούν αν μπουν στον πειρασμό να πειραματιστούν με νέες δομές και τρόπους λήψης των αποφάσεων εντός των Ευρωπαϊκών θεσμών, αφού αποτυχία τέτοιων πειραματισμών θα ισοδυναμούσε με αποτυχία ολόκληρου του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Υπάρχει ένας ακόμη πιο ακραίος κίνδυνος. Είναι ο κίνδυνος του να θελήσει μία εκ των μεγάλων δυνάμεων (π.χ. η Γερμανία) να αυτονομηθεί μέσω της επιβολής ισχύος επί των υπολοίπων, μεγαλύτερων ή μικρότερων δυνάμεων. Αυτό θα ήταν το σενάριο της ολοκληρωτικής κατάρρευσης της Ευρώπης συνολικά!
Στους σχεδιασμούς των μεγάλων Ευρω-Ενωσιακών κρατών, θα πρέπει αναγκαστικά να τοποθετηθούν τα μικρότερα κράτη της ΕΕ. Μεταξύ των μικρών Ευρωπαϊκών κρατών διαμορφώνεται το εξής σκηνικό.
Από τη μία υπάρχουν εκείνα τα κράτη που εκούσια ή ακούσια θα ακολουθήσουν αδιαμαρτύρητα τις αποφάσεις των μεγάλων. Εδώ ο κίνδυνος ελλοχεύει στις λεπτομέρειες. Τυχόν δορυφοριοποίηση αυτών των μικρών κρατών από τα μεγαλύτερα θα φέρει εσωτερικές αντιδράσεις και ανατροπές. Αν γίνει προσπάθεια εξαγοράς της νομιμοφροσύνης των μικρών από τους μεγάλους, προκειμένου να υπάρξει τάξη, τότε υπάρχει ο κίνδυνος της μετατροπής των μικρών Ευρωπαϊκών κρατών από νησίδων σταθερότητας του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος σε νησίδες αστάθειας, στη μετάπτωσή τους σε εύθραυστα ή ακόμη και αποτυχημένα κράτη (fragile or failed states). Αυτή η εξέλιξη θα υπονομεύσει ευθέως την υγεία της πηγής ισχύος των μεγάλων Ευρω-Ενωσιακών παικτών στο παγκόσμιο στερέωμα.
Υπάρχουν και εκείνα τα κράτη που αντιδρούν. Η αντίδρασή τους ποικίλει. Άλλοι επιλέγουν να βρεθούν με το ένα πόδι εκτός Ένωσης, αναζητώντας προστάτες από εξω-Ευρωπαϊκές δυνάμεις. Το πόσο σοφό είναι να θέσουν τον εαυτό τους εκτός από μία Ένωση που τυπικά μετέχουν της λήψης των αποφάσεων και να πάνε σε ένα νέο σχήμα στο οποίο δεν μετέχουν καθόλου στη λήψη των αποφάσεων, θα το κρίνει η Ιστορία. Άλλα κράτη επιλέγουν να παίξουν τον ρόλο του πετροβολητή.
Το ρίσκο, λοιπόν, για μικρούς και μεγάλους στην Ευρώπη είναι υψηλό! Και όπως διαμορφώνουν την στρατηγική τους οι μεγάλοι, ανάλογα θα πρέπει να διαμορφώσουν μία παραγωγική στρατηγική και τα μικρότερα κράτη της Ένωσης.
Μία καλή πρακτική είναι η συνένωση των μικρών. Συνήθως έχει γεωγραφικό χαρακτήρα (π.χ. τα Μεσογειακά κράτη) για την διευθέτηση τοπικού χαρακτήρα ζητημάτων (π.χ. αντιμετώπιση παράτυπων μεταναστευτικών ροών). Ωστόσο, τα μικρά Ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει στη νέα εποχή που ανατέλλει να γίνουν πιο τολμηρά, αναλαμβάνοντας από κοινού πρωτοβουλίες με στόχο να γίνουν χρήσιμα στην ευρύτερη ατζέντα των μεγάλων κρατών και παράλληλα να συνεταιριστούν μεταξύ τους, ώστε να απολαμβάνουν ωφελειών υψηλής προστιθέμενης αξίας από τους μεγάλους παίκτες. 
Εάν για παράδειγμα η Ελλάδα, η Κύπρος, η Μάλτα και η Βουλγαρία δημιουργούσαν από κοινού ένα υποσύστημα ασφάλειας έναντι των παράτυπων μεταναστευτικών ροών και αυτό λειτουργούσε αποτελεσματικά, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς το ειδικό βάρος και τη χρηματοδότηση που θα είχαν αυτά τα κράτη στους συνολικούς σχεδιασμούς της ΕΕ. Ενδεχομένως θα μπορούσαν αξιόπιστα να διεκδικήσουν και ρόλους έξω και πέρα από τα στενά Ευρωπαϊκά σύνορα και θεσμούς, κάτι που θα διευκόλυνε και μεμονωμένες εθνικές Ευρωπαϊκές ατζέντες στους σχεδιασμούς τους, στοιχείο που θα έφερνε τα μέγιστα δυνατά κέρδη για τα μικρά αυτά κράτη της περιοχής.…
Βρισκόμαστε σε εποχή πολύ μεγάλων ανακατατάξεων. Το γεγονός αυτό κρύβει κινδύνους, παγίδες, κρύβει όμως και τεράστιες ευκαιρίες. Η πιθανότητα ότι γυρίζουμε πίσω σε εποχές παραδοσιακών αντιλήψεων στις διεθνείς σχέσεις δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι ακυρώνονται και οι παρακαταθήκες του συστήματος που φεύγει ή οι αντιλήψεις με τις οποίες πορευτήκαμε την τελευταία εικοσαετία.
Στην Ευρώπη οι βάσεις υπάρχουν για να στρώσουμε ένα νέο σκηνικό. Ένα σκηνικό διατηρήσιμης ισορροπίας μέσω της πειθούς και των κοινών συμφερόντων, και όχι μέσω της επιβολής ή της ανάγκης. Οι βάσεις υπάρχουν, τα πρόσωπα και οι προτάσεις αναζητούνται… 

* Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής, συνεργάτης ΕΛΚΕΔΑ

 

Παγκοσμιοποίηση ή Εθνικολαϊκισμός ?

ΑΛΙΕΥΘΕΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~




Τον Απρίλιο του 1959, το ραδιόφωνο του BBC έκανε μια από τις πλέον πετυχημένες φάρσες του. Κρέμασαν από βραδύς μακαρόνια σε δενδράκια που μεταφύτευσαν σε κεντρικά σημεία του Λονδίνου και το πρωί παρότρυναν ραδιοφωνικά τους πολίτες να δοκιμάσουν τους καρπούς των «μακαρονόδεντρων». Η πλειονότητα των Λονδρέζων σχεδόν το πίστεψε, δεδομένου ότι ελάχιστοι εξ αυτών είχαν κάποια επαφή με την ιταλική κουζίνα.
Την εποχή εκείνη πριν από μόλις 60 χρόνια και στο πλέον κοσμοπολίτικο κέντρο της Ευρώπης, το extra παρθένο ελαιόλαδο για παράδειγμα, πωλείτο αποκλειστικά στα φαρμακεία του Λονδίνου σε μπουκαλάκια των 100 ml, εκμηδενίζοντας πρακτικά την αγροτική εξαγωγική προοπτική των μεσογειακών χωρών. Η Ευρώπη ζούσε ακόμη με κλειστά σύνορα και αποθέωνε την αξία του Κράτους-Έθνους. «Ψωμί, ελιά και Κώτσο βασιλιά» για να θυμηθούμε τα δικά μας ανεκδιήγητα χαμπέρια.
Το 1930, ένα τηλεφώνημα διάρκειας τριών λεπτών μεταξύ Λονδίνου και Νέας Υόρκης κόστιζε 250 δολάρια! Περίπου δύο μηνιάτικα για τον μέσο εργαζόμενο στην Αμερική. Το 1950 το κόστος μειώθηκε στα 30 δολάρια και το 2005 στα 0,22 δολάρια. Σήμερα, το κόστος επικοινωνίας είναι πρακτικά μηδενικό και οι τεχνικές δυνατότητες απεριόριστες.
Ας μη γελιόμαστε. Σήμερα, ο μέσος Έλληνας πολίτης έχει την ανάλογη δυνατότητα πρόσβασης στην Πληροφορία και στη διακίνηση του Μηνύματος με τον εκάστοτε υψηλό ένοικο στου Μαξίμου. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΤΕΡΗ τεχνολογική παρακαταθήκη του 21ου αιώνα.
 Προφανώς, ένα τέτοιο επίτευγμα δεν έγινε τυχαία, δεν προέκυψε σίγουρα μέσα από διαδικασίες κεντρικού σχεδιασμού σε κλειστοφοβικά politburos. Στηρίχθηκε στην Παγκοσμιοποίηση της Γνώσης, ωρίμασε μέσα από πρακτικές ερευνητικής και επιχειρηματικής Αριστείας, υποστηρίχθηκε από πραγματικά φιλελεύθερες, μη συντηρητικές πολιτικές που δεν τρόμαξαν και δεν φοβήθηκαν το ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ.
Στις αρχές του 1950 η παγκόσμια τουριστική αγορά κατέγραψε μόλις 25 εκ. τουρίστες, αποκλειστικά σχεδόν μεγαλοαστούς. Το 2015 οι τουρίστες ξεπέρασαν το 1,4 δις ! Ακόμη και το 2008, την περίοδο που εκδηλώθηκε η παγκόσμια οικονομική κρίση, οι γερμανοί τουρίστες για παράδειγμα δαπάνησαν 82,4 δις ευρώ σε τουριστικούς προορισμούς εκτός Γερμανίας.
 Πρακτικά, το ισοδύναμο των καθαρών κερδών της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας και όχι μόνον, αναδιανεμήθηκε  εκτός Γερμανίας, ενώ το 60% των 82,4 δις ευρώ καταναλώθηκε στις χώρες της Μεσογείου. Το περίσσευμα ή το υστέρημα των γερμανών πολιτών γίνεται πλέον tzatziki και moussakas στην Αθήνα, αγνάντεμα στη Σαντορίνη, βόλτες και μπύρες στη Σαρδηνία και τη Λουμπλιάνα, κρασί στην Τοσκάνη και στο Porto. Να μην ξεχνάμε, μόλις 70 χρόνια πριν, γινόταν ατσάλι για κανόνια και πολυβόλα στις φάμπρικες του Ruhr.
Αυτή είναι η Μαγεία της Παγκοσμιοποίησης.
Δεν είναι στις προθέσεις μου να συνεχίσω να παραθέτω οικονομικά δεδομένα και τεχνολογικά επιτεύγματα προκειμένου να υποστηρίξω τη θετική πλευρά της Παγκοσμιοποίησης. Γνωρίζω πολύ καλά ότι υπάρχουν πολύπλευρες και παράπλευρες αρνητικές επιπτώσεις.
Είχα την τύχη να βρεθώ πριν από μερικά χρόνια στην Κίνα, στον «Ναό» της Παγκοσμιοποίησης και διαπίστωσα εκ του σύνεγγυς τις πραγματικά γκρίζες, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαδρομές της. Διαπίστωσα όμως και κάτι εξίσου σημαντικό με τη βοήθεια των συναδέλφων του Πανεπιστημίου της Hangzhou. Η Παγκοσμιοποίηση έβγαλε από την απόλυτη φτώχεια σχεδόν 1 δις ανθρώπους στη Ν.Α. Ασία. Κάτι που δεν κατάφεραν τα «πενταετή πλάνα» των εθνικών Τιμονιέρηδων.
Με ποδοσφαιρικούς όρους, η Παγκοσμιοποίηση παραπέμπει ευθέως σε συνθήκες Champions League. Το κέλτικο πείσμα, η ιβηρική υπεροψία, η σαξονική πειθαρχία, τα αφρικανικά «πνευμόνια», τα μαγικά ξεσπάσματα των Λατίνων και η ιδιαιτερότητα των «απειθάρχητων» Βαλκάνιων, συνθέτουν τα γοητευτικά γήπεδα του Champions League. Μια Barcelona μόνο με Ισπανούς ποδοσφαιριστές και μια Manchester μόνο με Βρετανούς, θα ήταν τόσο ελκυστικές θεαματικά, όσο και ένα ντοκιμαντέρ για την κλωστοϋφαντουργία του 18ου αιώνα.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, η Παγκοσμιοποίηση δεν δίνει απαντήσεις σε θέματα Διακυβέρνησης. Δεν ευθύνεται για την προφανή αδυναμία των εθνικών κυβερνήσεων να φορολογήσουν τον πλούτο εκεί που παράγεται, στηρίζοντας αποτελεσματικούς μηχανισμούς αναδιανομής του. Δεν ευθύνεται για την αδυναμία τους να διαχειριστούν τη δυναμική της Παγκοσμιοποίησης ως Ευκαιρία και όχι ως Απειλή.
Η Παγκοσμιοποίηση δημιουργεί τεράστιες ευκαιρίες, δίνει προοπτικές, απελευθερώνει δυνάμεις, δοκιμάζει όμως ωριμότητα και αντοχές. Βάλλεται συστηματικά τόσο από τη συντηρητική Δεξιά όσο και από την Αριστερά κάθε απόχρωσης, επειδή ακριβώς αδυνατούν να τη διαχειριστούν.
Ας μη γελιόμαστε. Μια ενδεχόμενη κατάρρευση της Παγκοσμιοποίησης δεν θα μας στερούσε μόνο τις μπανάνες, το αλάτι Ιμαλαΐων, το κορεάτικο μας Smartphone και τα κινέζικα gadgets. Μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς αυτά. Δυστυχώς, θα μας στερούσε πολύ περισσότερα.
Δεν τολμώ να φανταστώ για παράδειγμα ότι η προοπτική του CRISPR, το πλέον υποσχόμενο, υπερεθνικό εργαλείο-πλατφόρμα στη μάχη κατά του καρκίνου θα κινδυνεύσει να μην ολοκληρωθεί,  επειδή τα κλειστοφοβικά δόγματα θα υποστηριχτούν από χρήσιμους ηλίθιους, πολιτικά χονδρόπετσους σαλτιμπάγκους ανά την υφήλιο. Δυστυχώς και ντόπιους, πολιτικά και ιδεολογικά ξεβράκωτους.
Η Παγκοσμιοποίηση είναι απαιτητικό και δύσκολο «γήπεδο». Δεν είναι εύκολη «κερκίδα» που τρέφεται με χαζοχαρούμενα συνθήματα και φαύλες  ιδεοληψίες, επικοινωνιακούς κουτσαβακισμούς, συντηρώντας δήθεν «αιώνιους αντιπάλους», ανατροφοδοτώντας προσωπικά, συλλογικά και εθνικά αδιέξοδα.

Ευάγγελος Καρλόπουλος
Χημικός Μηχανικός


Evangelos Karlopoulos
MSc Chemical Engineer
 
Centre for Research and Technology Hellas
Chemical Process & Energy Resources Institute
 
4th. km Ptolemaida Mpodosakio Hospital Area
P.O. Box 95, 502 00 Ptolemaida, Greece
Tel : +30 (2463) 055300 Fax : +30(2463)055301
web site: www.lignite.gr


30 Αυγούστου 2017

Το πρόβλημα της Κίνας με τον άνθρακα Πώς υπονομεύει τον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής (Sagatom Saha και Theresa Lou)

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Από τότε που ο Donald Trump έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ, η Κίνα εκμεταλλεύθηκε κάθε ευκαιρία για να παρουσιαστεί ως o νέος παγκόσμιος ηγέτης στην υπόθεση της κλιματικής αλλαγής. Πρόσφατα, ο πρόεδρος Xi Jinping κάλεσε επίσημες αντιπροσωπείες από περισσότερες από 50 χώρες [1] για το εναρκτήριο Φόρουμ Ζώνη και Οδός (Belt and Road) στο Πεκίνο τον Μάιο, και είχε μαζί του 29 αρχηγούς κρατών να δηλώνουν [2] υποστήριξη για την εφαρμογή της Συμφωνίας του Παρισιού, ένα επίτευγμα που αποδείχθηκε πολύ δύσκολο να επαναλάβουν οι ηγέτες του G7 [3] μερικές εβδομάδες αργότερα στην Ιταλία.
07082017-1.jpg
Μια νυχτερινή γενική άποψη του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα στην Xiangfan, στην επαρχία Hubei της Κίνας, στις 15 Σεπτεμβρίου 2009. REUTERS
--------------------------------------------------------------
Πρωτοπαρουσιασμένη το 2013, η φιλόδοξη πρωτοβουλία One Belt, One Road του Πεκίνου (που πρόσφατα αναπροσαρμόστηκε ως Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός, Belt Road Initiative ή BRI) υπόσχεται σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια [4] για την ανάπτυξη υποδομών και ενέργειας σε περισσότερες από 60 χώρες. Δεδομένου ότι η Κίνα είναι ο παγκοσμίως μεγαλύτερος παραγωγός ηλιακών συλλεκτών, ανεμογεννητριών και μπαταριών, η BRI θα φαινόταν φυσικό συμπλήρωμα της απόλυτης δέσμευσης της χώρας για δράση στον τομέα του κλίματος.
Αλλά οι ξένες επενδύσεις του Πεκίνου στον τομέα ενέργειας μέχρι τώρα σκιαγραφούν μια δραστικά διαφορετική εικόνα. Παρά τις δεσμεύσεις για μείωση της χρήσης του άνθρακα εγχωρίως, οι κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις θέλουν να κατασκευάσουν έργα άνθρακα στο εξωτερικό -συχνά σε χώρες της Πρωτοβουλίας Ζώνη και Οδός. Οι χώρες κατά μήκος αυτού του νέου Δρόμου του Μεταξιού πρέπει να είναι επιφυλακτικές με τις κινεζικές επενδύσεις και να εμποδίσουν την Κίνα να δώσει προτεραιότητα στα ίδια οικονομικά συμφέροντά της έναντι των παγκόσμιων περιβαλλοντικών αναγκών.
Η ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ
Σε απάντηση στην αυξανόμενη δημόσια κατακραυγή [5] μεταξύ των Κινέζων πολιτών για τα επικίνδυνα επίπεδα ρύπανσης της ατμόσφαιρας, οι Κινέζοι νομοθέτες σημείωσαν μεγάλη πρόοδο [6] στον περιορισμό των εγχώριων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Το Πεκίνο έχει ακυρώσει την κατασκευή 103 σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα [7] μόνο φέτος και οι προσπάθειές του έχουν οδηγήσει σε μειωμένη κατανάλωση άνθρακα για τρία συναπτά έτη [8]. Η Κίνα εργάζεται επίσης για την αυστηροποίηση των προτύπων απόδοσης [9] τόσο για τα νέα όσο και για τα υπάρχοντα εργοστάσια άνθρακα για την περαιτέρω μείωση των εκπομπών. Με αυτόν τον ρυθμό, το Πεκίνο αναμένεται να πετύχει τα αυστηρότερα όρια εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά το 2025 -πέντε χρόνια νωρίτερα από ό, τι είχε προγραμματιστεί- και έχει ανακηρυχθεί [10] ως ο νέος ηγέτης στην παγκόσμια δράση για το κλίμα.
Ωστόσο, ταυτόχρονα, οι κινεζικές εταιρείες βρίσκονται σε καλό δρόμο για την κατασκευή περίπου 140 εργοστασίων [με καύση] άνθρακα [11] σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Αιγύπτου και του Πακιστάν, οι οποίες τώρα μόλις που καίνε άνθρακα. Παρά την αυξανόμενη διεθνή συναίνεση σχετικά με την δράση για το κλίμα, οι χώρες υποδοχής παραμένουν ανυπόμονες να βρουν φθηνές ευκαιρίες για να τροφοδοτήσουν την οικονομική ανάπτυξη και να καλύψουν τις ανάγκες σε ενέργεια. Για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, ο άνθρακας παραμένει το φθηνότερο καύσιμο. Αλλά η εισαγωγή ή η αύξηση της χρήσης του άνθρακα, που είναι το πιο βρώμικο ορυκτό καύσιμο, θα ήταν ένας εφιάλτης γι' αυτούς. Οι ρύποι από αυτά τα εργοστάσια θα πνιγούν τους πολίτες στις μεγάλες πόλεις. Η παραγωγή άνθρακα είναι επίσης μεγάλης έντασης ύδατος, γεγονός που θα περιορίσει την παροχή γλυκού νερού σε περιοχές που βρίσκονται ήδη σε ξηρασία. Συνολικά, ο καθαρός αέρας, το ασφαλές πόσιμο νερό και η επαρκής προμήθεια τροφίμων θα γίνουν πιο σπάνιες [12].
Στο επίκεντρο αυτής της ασυμφωνίας είναι η έντονα ιδιοτελής πολιτική του Πεκίνου, σύμφωνα με την οποία οι πολιτικές σε άλλα έθνη είναι τελικά υποταγμένες στα συμφέροντα της Κίνας [13]. Παρ' όλο που το Πεκίνο δίνει έμφαση στην «δι' αμφοτέρους κερδοφόρα συνεργασία» (win-win cooperation) [14] μεταξύ των συμμετεχόντων στην Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (BRI), η βασική της εστίαση είναι στα οικονομικά και γεωστρατηγικά οφέλη που θα προσφέρει η πρωτοβουλία. Οι ενεργειακές πρωτοβουλίες της BRI δεν αποτελούν εξαίρεση.
ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ
Το Πεκίνο βλέπει τις αυξανόμενες εξαγωγές άνθρακα ως λύση για την πλεονάζουσα παραγωγική της ικανότητα. Η Κίνα τριπλασίασε [15] την κατανάλωση άνθρακα μεταξύ του 2000 και του 2013 για να τροφοδοτήσει την τεράστια οικονομική της ανάπτυξη. Σήμερα, όμως, η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί και το κόστος των εναλλακτικών λύσεων καθαρής ενέργειας όπως η αιολική και η ηλιακή έχει μειωθεί δραματικά [16], πιέζοντας την κινεζική κυβέρνηση να αποστασιοποιηθεί από τον άνθρακα. Αυτή η αλλαγή έχει αφήσει την Κίνα με περισσότερες εταιρείες που κατασκευάζουν εργοστάσια άνθρακα και [σχετικό] εξοπλισμό από όσες χρειάζεται. Αυτές οι επιχειρήσεις μπορεί ακόμη και να κλείσουν λόγω της ανεπαρκούς ζήτησης.
Ωστόσο, το Πεκίνο έχει έναν καλό λόγο να προσπαθήσει να διατηρήσει στην ζωή τους εν λόγω παλαιού τύπου κατασκευαστές άνθρακα: Την οικονομική και πολιτική σταθερότητα. Η βιομηχανία άνθρακα (και η χαλυβουργία, η οποία εξαρτάται από τον άνθρακα) συντηρεί περίπου 12 εκατομμύρια κινεζικές θέσεις εργασίας [17]. Δεδομένου ότι χιλιάδες εργαζόμενοι στον τομέα του άνθρακα [19] και του χάλυβα [19] έχουν ήδη διαμαρτυρηθεί για τα περιορισμένα σχέδια του Πεκίνου να περιστείλει τον τομέα άνθρακα της Κίνας, είναι πιθανό οι εργαζόμενοι στην αλυσίδα εφοδιασμού άνθρακα να βγουν στους δρόμους [20] σε περίπτωση κατάρρευσης της βιομηχανίας.
Επιπλέον, οι κινεζικές εταιρείες άνθρακα και χάλυβα έχουν περισσότερα από 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρέη [21], πολλά από τα οποία δεν είναι σε θέση να εξοφλήσουν. Οι κινεζικές κρατικές τράπεζες κατέχουν το περίπου ένα τρίτο αυτού του χρέους. Εάν πάρα πολλές από αυτές τις εταιρείες κλείσουν, οι τράπεζες μπορεί επίσης να αποτύχουν, βουλιάζοντας [22] την κινεζική και την παγκόσμια οικονομία μαζί τους.
Προκειμένου να αντιμετωπίσει την πρόκληση της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας χωρίς να επιδεινώσει την εγχώρια οργή για την κακή ποιότητα της ατμόσφαιρας της Κίνας, το Πεκίνο ενθαρρύνει τις κρατικές επιχειρήσεις να επενδύσουν στο εξωτερικό μέσω της BRI. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι κινεζικές εταιρείες βρίσκονται σε καλό δρόμο για την κατασκευή περισσότερων από εκατό μονάδων παραγωγής άνθρακα στο εξωτερικό, πολλές από τις οποίες προορίζονται για χώρες της πρωτοβουλίας BRI.
Το Πεκίνο υποστήριξε τις προσπάθειες αυτές με γενναιόδωρη κρατική χρηματοδότηση. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι κινεζικές αναπτυξιακές τράπεζες διπλασίασαν την χρηματοδότηση που είναι διαθέσιμη για ενεργειακά έργα, παρέχοντας περίπου το ίδιο ποσό [23] χρημάτων ετησίως, με την Παγκόσμια Τράπεζα, την Ασιατική Αναπτυξιακή Τράπεζα, την Αφρικανική Αναπτυξιακή Τράπεζα και την Διαμερικανική Αναπτυξιακή Τράπεζα μαζί -συνολικά περισσότερα από 117 δισεκατομμύρια δολάρια.
Παρ' όλο που η πρωτοβουλία BRI δεν σχεδιάστηκε αποκλειστικά για την αντιμετώπιση της πλεονάζουσας βιομηχανικής ικανότητας, είναι βολικό να το κάνει αυτό. Η στρατηγική της Κίνας φαίνεται να περιλαμβάνει δέλεαρ προς ξένες κυβερνήσεις, ιδιαίτερα εκείνες που δεν μπορούν εύκολα να δανειστούν από τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, ώστε να υπογράψουν συμβάσεις για την κατασκευή εργοστασίων παραγωγής άνθρακα από την Κίνα. Το Πεκίνο προσφέρει προσιτά δάνεια [24] σε αυτές τις χώρες, εφόσον τα έθνη υποδοχής προσλαμβάνουν Κινέζους εργαζόμενους, συνάπτουν συμβάσεις με κινεζικές επιχειρήσεις και αγοράζουν κινεζικό εξοπλισμό. Αν είναι επιτυχή, τα έργα αυτά θα μειώσουν ταυτόχρονα την υπερβάλλουσα κινεζική ποσότητα άνθρακα και θα διατηρήσουν τον αριθμό των κινεζικών θέσεων εργασίας, μεταφέροντάς τις στο εξωτερικό.
Για τον σκοπό αυτό, οι κινεζικές αναπτυξιακές τράπεζες έχουν επενδύσει πάνω από 43 δισ. δολάρια σε έργα άνθρακα [25], αντιπροσωπεύοντας το 20% του χαρτοφυλακίου των επενδύσεών τους, κυρίως σε χώρες όπου οι Δυτικοί ομόλογοί τους δεν επιχειρούν λόγω του πολιτικού κινδύνου και των ανεπαρκών προτύπων ασφάλειας και [προστασίας του] περιβάλλοντος. Αυτή η επενδυτική στρατηγική δεν είναι καινούργια για το Πεκίνο, η BRI είναι απλώς η πιο πρόσφατη και πιο φιλόδοξη επανάληψή της. Καθώς το Πεκίνο επιδιώκει να εναρμονίσει την Αφρική, την Ασία και την Ευρώπη μέσω επενδύσεων σε υποδομές, οι κινεζικές εταιρείες εκμεταλλεύονται την ευκαιρία. Η Κίνα έχει ήδη γίνει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας άνθρακα στον κόσμο [26].
Κατά ειρωνικό τρόπο, όταν η Παγκόσμια Τράπεζα δεσμεύθηκε να μην χρηματοδοτήσει έργα άνθρακα [27] προκειμένου να μετριάσει την κλιματική αλλαγή, άφησε ένα άνοιγμα για το Πεκίνο. Οι αναπτυξιακές τράπεζες της Κίνας χρηματοδοτούν 45 εργοστάσια άνθρακα, τα οποία οι κινεζικές εταιρείες κατασκευάζουν σε ολόκληρο τον κόσμο από την Ρουμανία μέχρι την Ινδονησία [28]. Συνολικά, τα χρηματοδοτούμενα από την Κίνα εργοστάσια άνθρακα στο εξωτερικό θα είναι ο όγδοος μεγαλύτερος πομπός αερίων θερμοκηπίου μεταξύ των χωρών του κόσμου.
ΑΓΟΡΑΣΤΕΣ, ΠΡΟΣΕΞΤΕ
Μέχρι στιγμής, η Κίνα έχει αντιμετωπίσει λίγη αντίθεση στα σχέδιά της για την κατασκευή υπερπόντιων σταθμών άνθρακα. Αλλά αυτά τα έργα πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά. Η Κίνα όχι μόνο εξάγει ενεργειακές υποδομές, αλλά και τις αρνητικές παρενέργειες που συνδέονται με αυτές. Οι οικονομικές ζημίες από την κλιματική αλλαγή θα αντισταθμίσουν σίγουρα ό, τι εξοικονομείται με την χαμηλού κόστους χρηματοδότηση. Η μειωμένη γεωργική παραγωγή και η χειροτέρευση των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας και μόνο, θα θρυμματίζουν την οικονομική δραστηριότητα [29].
Τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι άμεσα. Δείτε το Πακιστάν, για παράδειγμα, όπου δεκάδες χιλιάδες [30] άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Παρά το γεγονός ότι το κλίμα του Πακιστάν το καθιστά ιδιαίτερα κατάλληλο για την ηλιακή ενέργεια [30], η κυβέρνησή του έχει συμφωνήσει με το Πεκίνο να ανοίξει πέντε νέα εργοστάσια άνθρακα [31] το επόμενο έτος, προκειμένου να αποφευχθούν τα έντονα ελλείμματα ηλεκτρικής ενέργειας [32].
Οι επενδύσεις στον άνθρακα δεν είναι αναγκαστικά ούτε προς το μακροπρόθεσμο συμφέρον του Πεκίνου. Η υποστήριξη τεχνολογιών που προκαλούν καταστροφές στην δημόσια υγεία και υπονομεύουν τα σχέδια για το κλίμα πιθανόν θα αποδειχθούν αντιδημοφιλείς μακροπρόθεσμα. Σε όλο τον κόσμο, ο άνθρακας μπορεί να απωθηθεί, καθώς οι χώρες επιλέγουν καθαρότερες, όλο και πιο φθηνές ενεργειακές εναλλακτικές λύσεις, μειώνοντας την απόδοση των επενδύσεων της Κίνας. Στην πραγματικότητα, λαμβάνοντας υπόψη την τεράστια κλίμακα των κινεζικών επενδύσεων, η αγνόηση του κλιματικού ρίσκου είναι ένα επικίνδυνο στοίχημα. Για να διαφοροποιήσει το χαρτοφυλάκιό του, το Πεκίνο πρέπει να δώσει προτεραιότητα στις καθιερωμένες αιολικές και ηλιακές εταιρίες όταν προσπαθούν να κερδίσουν ενεργειακά έργα στο εξωτερικό.
Η Παγκόσμια Τράπεζα και άλλοι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ, θα μπορούσαν επίσης να κάνουν περισσότερα για να προσφέρουν χρηματοδότηση στην καθαρή ενέργεια σε μέρη του κόσμου όπου η Κίνα παραμένει χωρίς ανταγωνισμό. Όπου είναι κατάλληλο, οι Δυτικές αναπτυξιακές τράπεζες θα πρέπει επίσης να παρέχουν βοήθεια για προηγμένα έργα πυρηνικής ενέργειας και δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα, εκπληρώνοντας την εντολή τους να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή και να επεκτείνουν την ενεργειακή πρόσβαση. Ο ανταγωνισμός θα μπορούσε να ωθήσει την Κίνα να προσφέρει επιλογές χαμηλότερης εκπομπής άνθρακα.
Εν τω μεταξύ, οι χώρες της Πρωτοβουλίας Ζώνη και Οδός (BRI) που έχουν υπογράψει συμφωνίες για την κατασκευή μονάδων άνθρακα θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η Κίνα αναζητά απλώς νέες αγορές και πρέπει να είναι επιφυλακτικές σχετικά με τις προθέσεις της. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να είναι πιο προσεκτικές σχετικά με τις ενεργειακές τους επενδύσεις και όχι να αποδέχονται αυτό που ταιριάζει στις κινεζικές ανάγκες. Καθώς η BRI επιταχύνεται, οι εταίροι της Κίνας δεν μπορούν να αντέξουν απλώς να ακολουθούν.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-08-04/chinas-coal-pro...

Σύνδεσμοι:
[1] http://thediplomat.com/2017/05/belt-and-road-attendees-list/
[2] http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/t1462012.shtml
[3] http://www.reuters.com/article/us-g7-summit-idUSKBN18L2ZU
[4] https://qz.com/index/982814/china-is-investing-900-billion-in-a-new-silk...
[5] https://www.nytimes.com/2015/12/09/world/asia/beijing-smog-red-alert-sch...
[6] https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/07/china-mckibbin-1.pdf
[7] https://www.nytimes.com/2017/01/18/world/asia/china-coal-power-plants-po...
[8] https://www.csmonitor.com/World/Asia-Pacific/2017/0303/China-s-coal-cons...
[9] https://www.vox.com/energy-and-environment/2017/5/15/15634538/china-coal...
[10] https://www.nytimes.com/2017/06/01/us/politics/climate-accord-trump-chin...
[11] https://www.nytimes.com/2017/07/01/climate/china-energy-companies-coal-p...
[12] http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs266/en/
[13] http://chinapower.csis.org/china-belt-and-road-initiative/
[14] http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjb_663304/zwjg_665342/zwbd_665378/t1465...
[15] https://www.brookings.edu/blog/up-front/2016/08/04/the-end-of-coal-fired...
[16] https://about.bnef.com/blog/global-wind-solar-costs-fall-even-faster-coa...
[17] http://www.reuters.com/article/us-china-economy-employment-idUSKCN0W205X
[18] https://www.ft.com/content/1f8519fe-e8cd-11e5-bb79-2303682345c8?mhq5j=e1
[19] https://qz.com/949450/like-the-us-china-soft-pedals-the-brutal-truth-tha...
[20] https://qz.com/649638/chinas-coal-companies-are-so-desperate-theyve-star...
[21] http://www.reuters.com/article/us-china-debt-coal-steel-idUSKCN0WO35T
[22] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-06-29/beijings-debt-d...
[23] https://www.bu.edu/pardeeschool/files/2016/05/Fueling-Growth.FINAL_.vers...
[24] https://www.uscc.gov/sites/default/files/Research/China%E2%80%99s%20Deve...
[25] http://www.bu.edu/cgef/#/all/Country
[26] http://foreignpolicy.com/2016/12/07/china-is-outsourcing-its-pollution/
[27] http://uk.reuters.com/article/us-worldbank-climate-coal-idUKBRE96F19U201...
[28] http://www.climatechangenews.com/2016/09/27/china-cuts-pollution-at-home...
[29] http://science.sciencemag.org/content/323/5911/240
[30] https://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/201...
[31] https://qz.com/949465/in-china-and-pakistans-coal-romance-wheres-the-lov...
[32] http://www.reuters.com/article/us-pakistan-energy-coal-idUSKBN17Z019
Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

H Οργουελιανή προσέγγιση της Επεκτατικής Επιρροής από τη Ρωσσία προς τη Δύση

  Δημοσίευση του NATO Defence College   Who controls the past controls the future - How Russia uses history for cognitive warfare