Του Δημήτρη Τσαϊλά*
Η περιφέρεια της Μέσης Ανατολής,
απειλείται από την αναταραχή της διάλυσης. Το δε σύστημα της Βεστφαλίας
που έθεσε τη βάση της τάξης που προέκυψε στη Μέση Ανατολή, στο τέλος του
Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκεται τώρα σε αμφισβήτηση και μάλιστα θα
λέγαμε ότι έχει βρεθεί μέσα στο χάος.
Όλα ξεκίνησαν όταν σε μεγάλες περιοχές
του Ιράκ και της Συρίας, ο ιδεολογικός ριζοσπαστικός θρησκευτικός
στρατός, ISIS, δήλωσε ότι είναι ένας αμείλικτος εχθρός του σύγχρονου
πολιτισμού, επιδιώκοντας βίαια να αντικαταστήσει την πολλαπλότητα του
διεθνούς συστήματος των κρατών με ένα μόνο ισλαμικό χαλιφάτο που θα
διέπεται από το θρησκευτικό νόμο της Σαρία. Υπό αυτές τις συνθήκες, η
παραδοσιακή αντίληψη όπου ο εχθρός του εχθρού μας μπορεί να θεωρηθεί
φίλος μας δεν ισχύει πλέον. Στη σύγχρονη Μέση Ανατολή, ο εχθρός του
εχθρού μας μπορεί επίσης να είναι εχθρός μας. Αυτό το αναφέρουμε καθώς η
Μέση Ανατολή επηρεάζει τον κόσμο από τη μεταβλητότητα των ιδεολογιών
της όσο και από συγκεκριμένες δράσεις της. Μέσα σε αυτή την αντάρα, η
απειλή μας που είναι η Τουρκία επηρεάζεται πολύ περισσότερο απ’ όσο
αναμέναμε λόγω κυρίως δικών της λαθών.
Οι τέσσερις Τουρκικοί βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά το Δυτικό κόσμο:
- Η αναδυόμενη μετατροπή της Τουρκίας, η οποία εθεωρείτο το κλειδί της επιρροής των υπολοίπων μουσουλμάνων, από ένα κοσμικό κράτος σε ιδεολογικά ισλαμική εκδοχή.
- Είτε αρέσει είτε όχι, άμεσα επηρεάζουν την Ευρώπη και κατά κύριο λόγο την Ελλάδα που είναι χώρα εισόδου, από τον έλεγχό της ροής των μεταναστών από τη Μέση Ανατολή.
- Επίσης απογοητευτικά μηνύματα στέλνονται στην Ουάσιγκτον από τη μεταφορά πετρελαίου και άλλων εμπορευμάτων σε όλα τα νότια σύνορα της.
- Η υποστήριξη της Τουρκίας στους σουνίτες και οι προσπάθειές της να αποδυναμώσει την αυτονομία των Κούρδων.
Ας δούμε με σκεπτικισμό για μια
στιγμή το χάρτη της περιοχής για να αντιληφθούμε πως διαμορφώνεται η
κατάσταση από την πλευρά της Άγκυρας.
Προς τα νότια, το Ισλαμικό Κράτος
(ISSIS) σιγά-σιγά συνθλίβεται. Στο Ιράκ, μόλις και μετά βίας διατηρεί η
Τουρκία τα προγεφυρώματα στις θέσεις τους, στη Συρία αντιμετωπίζει την
επίθεση των ΗΠΑ που υποστηρίζουν τις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας
αλλά και των Ρώσων που υποστηρίζουν το καθεστώς του Assad. Οι Κούρδοι
της Συρίας, για την Τουρκία, θεωρούνται ως μια τρομοκρατική ομάδα όπως
θεωρούν και το PKK. Σε αυτή τη γεωστρατηγική εξίσωση να θέσουμε και τη
σταθερά, ότι η Τουρκία ήταν ορκισμένος εχθρός του καθεστώτος Assad πολύ
πριν ξεσπάσει ο συριακός εμφύλιος πόλεμος. Στα νοτιοανατολικά, η
περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν, μια αυτόνομη κουρδική περιοχή στο
βόρειο Ιράκ, εμφανίζεται αποφασισμένη να προχωρήσει σε δημοψήφισμα για
την ανεξαρτησία της στις 25 Σεπτέμβρη, ενώ η Τουρκία έχει ζητήσει να
ακυρώσουν το δημοψήφισμα, επειδή φοβάται ότι η ψηφοφορία για την
ανεξαρτησία θα σημάνει την "εθνική έγερση" για τα εκατομμύρια των
Κούρδων που ζουν στο εσωτερικό της ή κοντά στα σύνορα με την Τουρκία.
Πιο νότια, το Ιράν και η Σαουδική
Αραβία, παρουσιάζουν σχέσεις ρευστότητας και έλλειψης εμπιστοσύνης, αφού
τη μια τα βρίσκουν και την επομένη διαφωνούν. Η Τουρκία έχει πάρει
μέρος και σε αυτή τη σχέση με το άνοιγμα περιορισμένης συνεργασίας με το
Ιράν σε ορισμένες περιοχές αμοιβαίου ενδιαφέροντος. Εν τω μεταξύ, στα
βόρεια, οι Τουρκικές σχέσεις με τη Ρωσία παραμένουν περίπλοκες και
άρρηκτα συνδεδεμένες με τη σχέση ΗΠΑ-Ρωσίας. Η Ρωσία και οι ΗΠΑ ενώ
συνεργάζονται στη Συρία για την καταπολέμηση του ISIS, βρίσκονται στα
μαχαίρια για οποιοδήποτε άλλο θέμα. Σε όλη τη Μαύρη Θάλασσα από την
Τουρκία έως την Ουκρανία, οι ΗΠΑ φαίνεται να υποστηρίζουν τη Ρωσία, ενώ
πολλοί αναλυτές περιμένουν τη Ρωσία να βάζει σύντομα, χέρι στα Βαλκάνια
και τον Καύκασο. Η Τουρκία ελπίζει να επεκτείνει την επιρροή της στις
περιοχές αυτές και είναι ήδη ένας σημαντικός παίκτης στον Καύκασο. Οπότε
η Ρωσική δραστηριότητα σε οποιαδήποτε από αυτές τις περιοχές θα
επηρεάσει την Τουρκία, και οι Τούρκοι θα πρέπει να είναι έτοιμοι γι’
αυτό.
Συμπεράσματα
Η αντίδραση της Τουρκίας σε όλες αυτές
τις προκλήσεις διέπεται από το χαρακτηριστικό γνώρισμα της τουρκικής
εξωτερικής πολιτικής: Προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ όλων των μερών,
χωρίς σταθερές δεσμεύσεις "επιτήδειος ουδέτερος". Έτσι
εκτιμάται ότι η Τουρκία θα παραμείνει σε κατάσταση αναμονής όσο μπορεί
απευθύνοντας απειλές μόνο προς τον Ελληνισμό (Ελλάδα-Κύπρο) που θεωρεί
αδύναμο δρώντα, αλλά σε τελική ανάλυση, δεν μπορεί να ελέγξει όλα όσα
συμβαίνουν γύρω της.
Το μόνο που μπορούνε να κάνουνε είναι
προσπάθεια εσωτερικής πολιτικής ισχυροποίησης και να διαμορφώσουν
περιφερειακό περιβάλλον ευνοϊκό που θα μπορεί να προστατεύσει τα
συμφέροντά της.
Επειδή στη διαμόρφωση του περιφερειακού
περιβάλλοντος ο Ελληνισμός έχει συμφέροντα ζωτικής σημασίας στη θαλάσσια
περιοχή που καλύπτει όλη τη Δυτική (Αιγαίο) και Νότια (Μεσόγειος)
πλευρά της Τουρκίας, απαιτείται να συμμετάσχουμε σε μια μόνιμη
επανεξέταση των στόχων και των δυνατοτήτων μας, αυξάνοντας την
αποτρεπτική μας ισχύ, απαντώντας στα ερωτήματα: Τι αλλάζει, εκτός από
τον έλεγχο της επικράτειας και των θαλασσών; τι θα επιδιώξουμε να
αποτρέψουμε, και με ποια μέσα; Ποίοι είναι οι πολιτικοί στόχοι για τον
Ελληνισμό;
Επίλογος
Επιτρέψτε μου λοιπόν να κλείσω
επαναλαμβάνοντας αυτά που πολλάκις τον τελευταίο καιρό μέσα από τις
αναλύσεις αναφέρω: Τι πρέπει να γίνει; Εκτιμάται, ότι αυτό που
απαιτείται τώρα είναι μια νέα και ευφάνταστη πρωτοβουλία του Ελληνισμού.
Σκοπός μας πρέπει να είναι ο επαναπροσδιορισμός του Ελληνισμού υπό το
πρίσμα των προκλήσεων που αναφέρθηκαν. Υπάρχουν σπάνιες στιγμές που η
ιστορία δίδει την ευκαιρία ώστε να επιτευχθεί αλλαγή πορείας. Πιστεύω
ότι είναι ακριβώς η κατάλληλη στιγμή τώρα.
*O κ. Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υπονάυαρχος ε.α. ΠΝ.
