Τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να πάνε πολύ χειρότερα. Το 93% [2] των Ουκρανών λένε ότι η οικονομία είναι σε κακή κατάσταση, και έχουν δίκιο. Το ΔΝΤ [3] προβλέπει συρρίκνωση του ΑΕΠ της Ουκρανίας κατά 15% με 20% κατά το τρέχον έτος, και το Κίεβο μπορεί να χρειαστεί επιπλέον 19 δισεκατομμύρια δολάρια [4] από το Ταμείο απλώς για να κρατήσει την κυβέρνηση εν ζωή. Εν τω μεταξύ, το [νόμισμά της] hryvnia είναι σε ελεύθερη πτώση [5]. Η υποτίμηση και ένας τραπεζικός πανικός (οι Ουκρανοί έχουν αποσύρει περίπου 101 δισεκατομμύρια hryvnia από την αρχή τού έτους), οδήγησε πρόσφατα σε κατάρρευση 17 από τις 180 τράπεζες της Ουκρανίας [6]. Δεκαπέντε ακόμη είναι κοντά στο κλείσιμο.
Ανησυχητικό για τους μέσους Ουκρανούς είναι και το ότι οι τιμές τής ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να αυξηθούν κατά 10% έως 40% κατά το επόμενο έτος και το φυσικό αέριο για θέρμανση κατά 50%. Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, το Κίεβο ετοιμάζεται [7] να λάβει ακραία μέτρα για να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις τού συνεχιζόμενου ρωσικού εμπάργκο στο φυσικό αέριο [8]. Έχει ήδη αρχίσει εισαγωγές [9] άνθρακα από τη Νότια Αφρική (η παραγωγή σε πολλά από τα ορυχεία τής χώρας έχει διακοπεί από τις συγκρούσεις στα ανατολικά) και διακόπτει τον [10] ηλεκτρισμό δύο φορές την ημέρα για να εξοικονομήσει πόρους. Το ζεστό νερό, επίσης, θεωρείται πολυτέλεια˙ Η πρωτεύουσα δεν έχει ζεστό νερό από τον Ιούλιο. Τοπικοί τηλεοπτικοί σταθμοί διαφημίζουν τακτικά τις burzhuikas, πρωτόγονες σόμπες που λειτουργούν με ξύλο, και καλούν τους ανθρώπους να εγκαταστήσουν μετρητές νερού και φυσικού αερίου, προκειμένου να εξοικονομηθεί ενέργεια. Οι ηλικιωμένοι αποθηκεύουν κεριά, μπαταρίες και φακούς.
Στο Κίεβο, εκεί όπου δρόμοι ήταν συνήθως μπλοκαρισμένοι από τις διαδηλώσεις τού τρέχοντος έτους, τα αυτοκίνητα είναι πλέον λίγα και μακριά μεταξύ τους, καθώς οι τιμές τής βενζίνης συνεχίζουν να ανεβαίνουν στα ύψη. (Έχουν ανεβεί κατά περισσότερο από 50% από την αρχή τού έτους.) Αν και οι πεζοί μπορούν να χαίρονται, οι άδειοι δρόμοι είναι μια θλιβερή υπενθύμιση του πόσο έχει πέσει η χώρα. Μετά από χρόνια ανόδου του επιπέδου [12] κατανάλωσης που χρηματοδοτοτείτο από πιστώσεις, οι καταναλωτές αυτές τις μέρες αγοράζουν μόνο φθηνά είδη, όπως τα τοπικά λαχανικά ή γαλακτοκομικά προϊόντα από την Λευκορωσία. Τα τοπικά καταστήματα έχουν φθάσει στο σημείο να σταματήσουν να αποθηκεύουν ακριβά κρέατα και ψάρια εξαιτίας έλλειψης ζήτησης. Οι Ουκρανοί και πάλι στηρίζονται στα εγχώρια λαχανικά, και, την περασμένη εβδομάδα, ένα τοπικό τηλεοπτικό κανάλι ξεκίνησε μια νέα εκπομπή μαγειρικής για να διδάξει τους ανθρώπους πώς να μαγειρεύουν γεύματα χαμηλού προϋπολογισμού.
Η κυβέρνηση βρίσκεται σε δεινή κατάσταση [13], επίσης. Οι μισθοί τού δημόσιου τομέα έχουν περικοπεί: Άνθρωποι με πέντε χρόνια εμπειρίας μπορεί να κερδίζουν λιγότερο από 90 δολάρια το μήνα. Για να το θέσουμε πιο καθαρά, οι μηνιαίοι λογαριασμοί των Υπηρεσιών κοινής ωφελείας για ένα διαμέρισμα δύο δωματίων στο Κίεβο είναι περίπου 45 δολάρια. Επειδή είναι ακριβό και δυσκίνητο το να απολύουν ανθρώπους, οι εργοδότες απλώς απαιτούν από τους εργαζόμενους να λαμβάνουν άδεια άνευ αποδοχών, αλλά εκείνοι εξακολουθούν να εμφανίζονται στην εργασία τους. Και ακόμη, παρ’ όλες αυτές τις πρακτικές, η ανεργία βρίσκεται σε άνοδο, αγγίζοντας πρόσφατα 10%.
Η ασφάλεια της Ουκρανίας είναι ένα άλλο ευαίσθητο σημείο: Ορισμένοι στην Δύση προβλέπουν μια αποσύνθεση του νόμου και της τάξης στο εσωτερικό τής χώρας, χάρη στην απώλεια της εμπιστοσύνης στις Υπηρεσίες επιβολής τού νόμου μετά τις διαδηλώσεις στην Euromaidan. Σε συνδυασμό με την αφθονία των όπλων [14], αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ριζοσπαστικοποίηση των πολιτικών διαφορών. Η εξωτερική ασφάλεια της Ουκρανίας, βέβαια, είναι σε ακόμα χειρότερη κατάσταση. Στα τέλη Αυγούστου, φιλο-ρωσικές δυνάμεις νίκησαν εύκολα τον αποδιοργανωμένο [15] Ουκρανικό στρατό στο Ilovaisk [16], καταστρέφοντας αρκετά τάγματα εθελοντών [17]. Η έλλειψη συντονισμού και η απουσία αξιόπιστων και ικανών στρατιωτικών μονάδων θέτει το ερώτημα κατά πόσον ο ουκρανικό στρατός θα μπορούσε να κάνει καλή χρήση μοντέρνων [18] όπλων, ακόμη και αν η Δύση αποφάσιζε να του τα παράσχει.
Αν και η οργή για την παρουσία των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία οδήγησε σε μια ανανεωμένη αίσθηση πατριωτισμού μεταξύ του ουκρανικού πληθυσμού νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι, οι οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες αρχίζουν να γίνονται αισθητές. Η αποτυχία τής κυβέρνησης να επικοινωνήσει το γιατί οι άνθρωποι υποφέρουν ή να αντιμετωπίσει επίμονα ερωτήματα σχετικά με την εμμονή τής διαφθοράς στα ανώτερα κλιμάκια του στρατού, τροφοδότησε την δυσπιστία, όπως έκανε και το ότι χορηγήθηκε στην Donbas, μια από τις αμφισβητούμενες περιοχές, ειδικό νομικό καθεστώς αυτοδιοίκησης ως μέρος τής από (5 Σεπτεμβρίου) ειρηνευτικής συμφωνίας τού Μινσκ [19], την οποία προώθησε ο Poroshenko μέσα από το κοινοβούλιο - κάποιοι ισχυρίζονται κατά παράβαση του συντάγματος [20] - με μυστική ψηφοφορία.
Επιπλέον, η πρόσφατη συμφωνία τού Μινσκ για κατάπαυση του πυρός [21] αποκάλυψε στους Ουκρανούς πόσο λίγη ισχύ έχει η κυβέρνησή τους στα ανατολικά. Και η εκεχειρία είναι επισφαλής˙ Κάθε μια από τις τρεις ομάδες ανταρτών - αυτο-οργανωμένοι [22] ντόπιοι, τάγματα Ρώσων μισθοφόρων στρατολογημένα [23] μέσω ενώσεων Ρώσων αξιωματικών και ρωσικά στρατεύματα - θα μπορούσαν να ανατρέψουν την ειρήνη ανά πάσα στιγμή. Πολλοί αντάρτες θα ήθελαν να δουν πιο άμεση εμπλοκή τής Ρωσίας, πιστεύοντας ότι το έδαφος που επί του παρόντος ελέγχεται από τους αυτονομιστές δεν είναι αρκετό για να δημιουργήσει μια ημιαυτόνομη ζώνη παγωμένων συγκρούσεων τύπου Υπερδνειστερίας, ιδιαίτερα χωρίς την Μαριούπολη [24], το βασικό λιμάνι τής Αζοφικής.
Παρά το γεγονός ότι το 73% των Ουκρανών θεωρούν την ειρήνη ως βασική προτεραιότητα, το 57% [25] υποστηρίζουν την παύση των αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων του Κιέβου εναντίον των ανταρτών, λόγω των ολοένα μεγαλύτερων απωλειών. Πράγματι, υπάρχει ελάχιστη συμφωνία μεταξύ των Ουκρανών για το πώς μπορεί να επιτευχθεί η ειρήνη. Πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η ειρήνη σημαίνει στρατιωτική νίκη και ότι ο συμβιβασμός ισοδυναμεί με συνθηκολόγηση. Άλλοι πιστεύουν ότι το να αφήσουν την Donbas είναι απαραίτητο για να προχωρήσουν ως δημοκρατικό, δυτικοφανές, φιλελεύθερο έθνος. Ακόμη και αν η κατάπαυση του πυρός κρατήσει, η διχογνωμία αυτή είναι απίθανο να εξαφανιστεί. Η Ουκρανία μπορεί να καταλήξει με ένα πολύ διαιρεμένο κοινοβούλιο, μετά τις επερχόμενες εκλογές τής 26ης Οκτωβρίου, οι οποίες απλώς θα αποδυναμώσουν περαιτέρω την κεντρική κυβέρνηση.
Ήρθε η ώρα η Δύση να σταματήσει να περιμένει ότι οι Ουκρανοί θα σώσουν την κατάσταση μόνοι τους. Αλλά τι μπορεί να κάνει; Για όσους πίστευαν ότι η συμφωνία σύνδεσης της ΕΕ θα είναι πανάκεια, μια πρόσφατη εκτίμηση [26] από την ουκρανική προεδρική διοίκηση υπονοεί ότι η απελευθέρωση του εμπορίου θα οδηγήσει μόνο σε 0,61%, 0,62% και 0,64 αύξηση του ΑΕΠ στα επόμενα τρία χρόνια. Και ακόμη και η απελευθέρωση του εμπορίου με την ΕΕ δεν αποτελεί παρά μια αμυδρή ελπίδα: Στις 12 Σεπτεμβρίου, η Ουκρανία και η ΕΕ αποφάσισαν να αναστείλουν το εμπορικό μέρος τής συμφωνίας μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2015. Εν μέρει, η απόφαση [27] ελήφθη υπό ρωσική πίεση, αλλά η αποστασιοποίηση επίσης σημαίνει ότι οι πολυπόθητοι τελωνειακοί δασμοί για τα ευρωπαϊκά προϊόντα θα συνεχίσουν να ρέουν στον ουκρανικό κρατικό κορβανά.
Η Ουκρανία χρειάζεται κάτι περισσότερο από το τρέχον επίπεδο δυτικής βοήθειας. Αλλά η ουκρανική κυβέρνηση πρέπει επίσης να ρίξει το βάρος της, υποσχόμενη (και εφαρμόζοντας) διαφάνεια. Μαζί με τις ουκρανικές ομάδες τής κοινωνίας των πολιτών, ξένες κυβερνήσεις και μη κυβερνητικές οργανώσεις θα πρέπει επίσης να ελέγξουν περισσότερο την κατάσταση εκεί, ελέγχοντας το πού καταλήγουν οι χρηματοδοτήσεις, εξετάζοντας την συμπεριφορά τής κυβέρνησης και πιέζοντας για τις απαραίτητες οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά το Κίεβο αξίζει επίσης μια μικρή πίστωση. Αντιμετώπισε μια δύσκολη επιλογή μετά το Ilovaisk: Είτε να διεξάγει έναν ολομέτωπο πόλεμο με την Ρωσία είτε να συμβιβαστεί. Επέλεξε τον συμβιβασμό ως την μόνη βιώσιμη λύση, ακόμα κι αν πολιτικά ήταν πολύ δύσκολο και παρά το ότι επίκεινται οι βουλευτικές εκλογές. Την ίδια στιγμή, το Κίεβο και οι υποστηρικτές του θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι, τη απουσία του πολιτικού διαλόγου, οι διαταγές από ψηλά και τα ψηφίσματα από κεκλεισμένων των θυρών συνεδριάσεις στο κοινοβούλιο θα κάνουν την κυβέρνηση Poroshenko να μοιάζει όλο και περισσότερο με εκείνη του Γιανουκόβιτς - ίσως με παρόμοια αποτελέσματα.
Σύνδεσμοι:
[1] http://www.kyivpost.com/content/ukraine/full-text-of-poroshenkos-speech-...
[2] http://www.pewglobal.org/2014/09/09/global-public-downbeat-about-economy...
[3] http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2014/cr14263.pdf
[4] http://www.bloomberg.com/news/2014-09-02/imf-says-ukraine-may-need-19-bi...
[5] http://www.bne.eu/content/story/imf-warns-ukraine-aid-package-may-not-be...
[6] http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews[tt_news]=42838&tx_ttnews[backPid]=7&cHash=004ff47bdead932aa9509fabfa4eda1b#.VBnzP_m1a4F
[7] http://www.bne.eu/content/story/gas-war-seen-next-phase-russia-ukraine-c...
[8] http://www.ewi.uni-koeln.de/fileadmin/user_upload/Publikationen/Studien/...
[9] http://uk.reuters.com/article/2014/09/03/ukraine-crisis-coal-idUKL5N0R42...
[10] http://zn.ua/UKRAINE/otklyuchenie-sveta-kosnetsya-tolko-naseleniya-15203...
[11] http://www.foreignaffairs.com/infogr.am
[12] http://research.stlouisfed.org/fred2/series/PLCCPPUAA670NRUG
[13] http://www.businessinsider.com/ukraine-is-on-the-brink-of-total-economic...
[14] http://www.defenseone.com/threats/2014/06/sending-weapons-ukraine-wont-h...
[15] http://www.nybooks.com/blogs/nyrblog/2014/sep/05/ukraine-catastrophic-de...
[16] http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/09/06/anatomy_of_a_bloodbath_...
[17] http://gazeta.zn.ua/internal/dobrovolcheskie-batalony-struktura-strahi-p...
[18] https://uk.news.yahoo.com/nato-summit-2014-nato-members-precision-guided...
[19] http://carnegieendowment.org/2014/08/25/minsk-freeze-can-ukraine-handle-...
[20] http://lb.ua/news/2014/09/16/279600_kuda_uhodit_donbass.html
[21] https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/osce-releases-the-12-point-protoc...
[22] http://www.lrb.co.uk/v36/n17/keith-gessen/why-not-kill-them-all
[23] http://www.novayagazeta.ru/society/65096.html
[24] http://news.liga.net/interview/politics/3229607-bekeshkina_kombaty_dobav...
[25] http://zn.ua/UKRAINE/bolee-poloviny-ukraincev-vystupayut-za-prekrascheni...
[26] http://www.theinsider.ua/business/54071998a16aa/
[27] http://carnegie.ru/eurasiaoutlook/?fa=56618
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/features/letters-from/hot-water-in-ukraine
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
