Τι μπορεί και τι δεν μπορεί να επιτύχει η Συμμαχία απούσης της ηγεσίας των ΗΠΑ
Περίληψη:
Φανταστείτε, οι Ηνωμένες Πολιτείες να είχαν έναν
πρόεδρο που θα ήταν αφοσιωμένος στην συμμαχία, ο οποίος θα αναγνώριζε
πολλές φορές ότι το ΝΑΤΟ έχει μεταμορφωθεί υπό το πρίσμα νέων προκλήσεων
και που θα καταλάβαινε την δυναμική του. Ποια θα ήταν η εικόνα της
συνόδου κορυφής του 2018 σε αυτό το σενάριο;Η JULIANNE SMITH είναι ανώτερη συνεργάτις και διευθύντρια του Προγράμματος Διατλαντικής Ασφάλειας στο Center for a New American Security και πρώην Αναπληρώτρια Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του αντιπροέδρου Τζόζεφ Μπάιντεν.
Ο JIM TOWNSEND είναι βοηθός ανώτερος συνεργάτης του Center for a New American Security και πρώην αναπληρωτής υφυπουργός Άμυνας για την Ευρωπαϊκή Πολιτική και την Πολιτική για το ΝΑΤΟ.
Λίγες σύνοδοι κορυφής του ΝΑΤΟ έχουν τραβήξει την προσοχή όπως αυτή -αλλά για όλους τους λάθος λόγους. Στις 11 Ιουλίου, 29 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων θα φτάσουν στο νέο κτίριο της έδρας [1] του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Όλα τα μάτια θα είναι στον πρόεδρο των ΗΠΑ, Donald Trump, ψάχνοντας για το παραμικρό σημάδι ότι ετοιμάζει την επανάληψη του χάους της φετινής συνάντησης του G-7. Μια τέτοια απόσπαση της προσοχής από την ουσιαστική ατζέντα του ΝΑΤΟ είναι κρίμα. Υπάρχει πραγματική δουλειά που εξελίσσεται στο πλαίσιο της συμμαχίας, καθώς συνεχίζει να σπεύδει για να στηρίξει την αποτροπή μιας περαιτέρω ρωσικής επιθετικότητας στην ανατολή [2], αναλαμβάνει έναν μεγαλύτερο αντιτρομοκρατικό ρόλο στο Ιράκ και εργάζεται για την αντιμετώπιση νέων απειλών στην κυβερνοσφαίρα.
ΣΥΝΟΔΟΙ ΚΟΡΥΦΗΣ ΑΛΛΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ
Κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, δεν υπήρξε επανάπαυση στην σχεδόν ξέφρενη προετοιμασία του ΝΑΤΟ για ενδεχόμενη σύγκρουση στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Τέσσερις μήνες αφότου κατελήφθη εξαπίνης από την ρωσική κατάληψη της Κριμαίας, το ΝΑΤΟ ενέκρινε ένα βασικό Σχέδιο Δράσης Ετοιμότητας (Readiness Action Plan) στην σύνοδο κορυφής του 2014 στην Ουαλία. Το σχέδιο περιελάμβανε συνεχή αεροπορική, χερσαία και θαλάσσια παρουσία στα σύνορα του ΝΑΤΟ με την Ρωσία. Μεταξύ άλλων πρωτοβουλιών, η συμμαχία αύξησε το μέγεθος και την ετοιμότητα της Δύναμης Αντίδρασης (Response Force) του ΝΑΤΟ και δημιούργησε μια υποενότητα που ονομάζεται Very High Readines Joint Task Force (Κοινή Δύναμη Δράσης Πολύ Υψηλής Ετοιμότητας), η οποία αποτελείται από περίπου 5.000 στρατιώτες που παρέχονται από την εκ περιτροπής εναλλαγή των συμμάχων με θαλάσσιες, ειδικές επιχειρήσεις και αεροπορικές μονάδες που μπορούν να αναπτυχθούν σε μια κρίση εντός δύο ή τριών ημερών. Επιπλέον, η σύνοδος κορυφής της Ουαλίας δημιούργησε οκτώ πολυεθνικές Ολοκληρωμένες Μονάδες Δύναμης (Force Integration Units) του ΝΑΤΟ στα ανατολικά για να βοηθήσουν στην εκπαίδευση στρατευμάτων και να λάβουν ενισχύσεις σε μια κρίση.
Το νέο κτίριο του αρχηγείου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, στο Βέλγιο, τον Μάιο του 2018. FRANCOIS LENOIR / REUTERS
-------------------------------------------------------------------
Πιο συγκεκριμένα, στην Ουαλία οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ υπέγραψαν την Δέσμευση για την Επένδυση στην Άμυνα (Defense Investment Pledge), μια συμφωνία «να αντιστραφεί η τάση μείωσης των αμυντικών προϋπολογισμών, να γίνεται αποτελεσματικότερη χρήση των κεφαλαίων μας και να προωθηθεί μια πιο ισορροπημένη κατανομή του κόστους και των ευθυνών». Για να υλοποιήσουν αυτή την δέσμευση, τα κράτη-μέλη που υστερούν στις αμυντικές δαπάνες έκαναν την αυστηρά επίσημη δέσμευση να σταματήσουν τυχόν περαιτέρω δημοσιονομικές μειώσεις και να επιδιώξουν αντ’ αυτού την αύξηση των αμυντικών δαπανών σε πραγματικούς όρους καθώς αυξάνεται το ΑΕΠ και κινείται προς τον στόχο του ΝΑΤΟ στο 2% (του ΑΕΠ).
Μεγάλο μέρος της ατζέντας της Ουαλίας εφαρμόστηκε μέχρι την σύνοδο κορυφής της Βαρσοβίας το 2016. Αλλά αυτά τα δύο χρόνια ήταν γεμάτα από διδάγματα για το τι πρέπει ακόμη να κάνει το ΝΑΤΟ για την ενίσχυση της αποτροπής. Δύο δυσάρεστα προβλήματα ξεχώρισαν περισσότερο: Η ανάγκη το ΝΑΤΟ να αναπτύξει στρατεύματα στην περιοχή της Βαλτικής, και τα επιμελητειακά (logistics) και γραφειοκρατικά εμπόδια για την ταχεία και ομαλή μετακίνηση δυνάμεων σε ολόκληρη την Ευρώπη (και πέρα από τον Ατλαντικό). Με βάση την Ουαλία, η σύνοδος κορυφής της Βαρσοβίας ενέκρινε την πρώτη μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Βαλτική και την Πολωνία, μια περιοχή της συμμαχίας στην οποία ποτέ δεν πιστευόταν ότι θα έπρεπε να πολεμήσει. Η ίδρυση μιας «Ενισχυμένης Προωθημένης Παρουσίας» (Enhanced Forward Presence) των δυνάμεων του ΝΑΤΟ έθεσε τέσσερις πολυεθνικές ομάδες μάχης μεγέθους τάγματος για να ενεργήσουν ως «σύρμα παγίδευσης», «προκαλώντας μια άμεση αντίδραση της συμμαχίας σε οποιαδήποτε επίθεση».
Τώρα έχουν περάσει δύο χρόνια από την σύνοδο κορυφής της Βαρσοβίας και το έργο που κάνει το ΝΑΤΟ σε όλα αυτά τα μέτωπα έχει συνεχιστεί αμείωτα. Οι δυνάμεις βρίσκονται επί τόπου στις Βαλτικές χώρες και στην Πολωνία, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα ετοιμότητας και κινητικότητας. Για να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα κινητικότητας, η σύνοδος κορυφής του 2018 στις Βρυξέλλες θα εγκρίνει αλλαγές στην δομή διοίκησης του ΝΑΤΟ με τις οποίες προστίθενται δύο νέες διοικήσεις: Μια στο Norfolk που θα επικεντρωθεί στα ναυτικά θέματα, συμπεριλαμβανομένης της από θαλάσσης ενίσχυσης, και μια στην Γερμανία για να αντιμετωπίσει την υλικοτεχνική υποστήριξη των μετακινούμενων στρατευμάτων στην Ευρώπη. Η σύνοδος κορυφής θα αντιμετωπίσει επίσης το πρόβλημα της ετοιμότητας με την δέσμευση των κρατών-μελών να παράσχουν συλλογικά 30 πλοία, 30 τάγματα και 30 μοίρες που μπορούν να φτάσουν στο πεδίο της μάχης μέσα σε 30 ημέρες. Ενώ οι 30 μέρες εξακολουθούν να είναι πολύς χρόνος για ένα χρονικό παράθυρο ετοιμότητας, είναι ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση. Το ΝΑΤΟ θα ενισχύσει επίσης σημαντικά την αντιτρομοκρατική του προσπάθεια αυξάνοντας την αποστολή εκπαίδευσης του ΝΑΤΟ στο Ιράκ και θα συνεχίσει να βελτιώνει την προσέγγισή του στην ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.
Η κατανομή των βαρών θα είναι το θέμα της ατζέντας που ενδιαφέρει περισσότερο τον Trump, και εκεί υπάρχει πρόοδος. Από το 2014, το ΝΑΤΟ έχει δει τρία συναπτά έτη αύξησης των αμυντικών δαπανών σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη και τον Καναδά. Σε πραγματικούς όρους, οι αμυντικές δαπάνες μεταξύ τους αυξήθηκαν κατά 4,87% από το 2016 έως το 2017, με πρόσθετη σωρευτική αύξηση δαπανών ύψους 46 δισ. δολαρίων για την περίοδο από το 2015 έως το 2017. Οκτώ μέλη της συμμαχίας θα επιτύχουν τον στόχο του 2% [επί του ΑΕΠ] μέχρι το τέλος του 2018, από τέσσερα στο τέλος του 2014.
ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΟΤΑΝ ΑΝ Η ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ ΕΠΙΤΑΧΥΝΕΙ;
Οι ηγέτες θα φθάσουν στις Βρυξέλλες με μια ιστορία συνεχιζόμενης προόδου σε ένα ευρύ μέτωπο. Το ΝΑΤΟ δεν έχει παραμείνει ακίνητο, ακόμη και όταν το μεγαλύτερο και πιο ισχυρό μέλος του ήταν σε μεγάλο βαθμό απόν τους τελευταίους 18 μήνες. Από την δημιουργία του ΝΑΤΟ, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραμάτισαν έναν μοναδικό και υπερμεγέθη ρόλο στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, το όργανο λήψης αποφάσεων της συμμαχίας. Έχουν προωθήσει τολμηρές και καινοτόμες ιδέες, από την Συνεργασία για την Ειρήνη (Partnership for Peace) η οποία βοήθησε στην προετοιμασία των πρώην αντιπάλων του Συμφώνου της Βαρσοβίας για την ένταξη στο ΝΑΤΟ, μέχρι την Ενισχυμένη Προωθημένη Παρουσία (Enhanced Forward Presence). Ωστόσο, από το ξεκίνημα του 2017, το ΝΑΤΟ αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει έναν πρόεδρο των ΗΠΑ που ονομάζει την συμμαχία «παρωχημένη» και «τόσο κακή όσο η NAFTA» και που φαίνεται ανίκανος να συζητήσει οτιδήποτε άλλο εκτός από την κατανομή των [οικονομικών] βαρών [3].
Φανταστείτε όμως, οι Ηνωμένες Πολιτείες να είχαν έναν πρόεδρο που να ήταν αφοσιωμένος στην συμμαχία, ο οποίος να αναγνώριζε πολλές φορές ότι το ΝΑΤΟ έχει μεταμορφωθεί υπό το πρίσμα νέων προκλήσεων και που να καταλάβαινε την δυναμική του. Ποια θα ήταν η εικόνα της συνόδου κορυφής του 2018 σε αυτό το σενάριο;
Καθισμένος με μέλη του υπουργικού συμβουλίου του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, μιλά κατά την διάρκεια μιας συνάντησης με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, στον Λευκό Οίκο, στην Ουάσιγκτον, τον Μάιο του 2018. KEVIN LAMARQUE / REUTERS
---------------------------------------------------------
Το πρώτο που μπορεί να κάνει το ΝΑΤΟ είναι η προετοιμασία της συμμαχίας για νέα στρατιωτικά πεδία. Όπως σημειώσαμε στον πρόλογό μας [4] για την επικείμενη σύνοδο κορυφής, το ΝΑΤΟ έχει κάνει μερικά σημαντικά βήματα τα τελευταία χρόνια στον τομέα της κυβερνοαποτροπής. Το 2017, η συμμαχία αποφάσισε ότι μια κυβερνοεπίθεση θα μπορούσε να ενεργοποιήσει το άρθρο 5 και να καθιερώσει τον κυβερνοχώρο ως στρατιωτικό πεδίο. Τα κράτη-μέλη δεσμεύτηκαν επίσης να ενισχύσουν τις ικανότητές τους στον κυβερνοχώρο τόσο ατομικά όσο και συλλογικά. Ωστόσο, η συμμαχία χρειάζεται μια πολύ πιο ισχυρή και εμπροσθοβαρή προσέγγιση, καθώς οι αντίπαλοί της διευρύνουν γρήγορα τις δυνατότητες και τις τακτικές τους στον κυβερνοχώρο. Για παράδειγμα, ένα νέο κυβερνοδόγμα που να περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι σύμμαχοι θα ανταποκριθούν σε επιθέσεις κάτω από το κατώφλι του πολέμου είναι απαραίτητο. Αλλά χωρίς έναν ικανό σύμμαχο, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες που να παρέχει την απαραίτητη τεχνογνωσία και ηγεσία, οι κυβερνοπρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ θα συνεχίσουν να στερούνται φιλοδοξίας.
Ομοίως, οι αντίπαλοι του ΝΑΤΟ αναπτύσσουν γρήγορα νέες δυνατότητες στους τομείς του διαστήματος και της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ η συμμαχία υστερεί. Ο κάθε σύμμαχος του ΝΑΤΟ δεν διαθέτει την πείρα ή την βιομηχανική βάση για να βοηθήσει στην ανάληψη πρωτοβουλιών σε αυτούς τους τομείς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η συμμαχία χρειάζεται τις Ηνωμένες Πολιτείες ή μια μικρή ομάδα ικανών κρατών-μελών για να βοηθήσει στην ενσωμάτωση αυτών των νέων τεχνολογιών, όχι μόνο στα αμυντικά συστήματα των κρατών-μελών αλλά και στον σχεδιασμό και στο δόγμα σε όλο το ΝΑΤΟ. Η ίδρυση ενός Κέντρου Αριστείας Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Intelligence Center of Excellence) του ΝΑΤΟ στις Ηνωμένες Πολιτείες θα συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Intelligence, AI) στο σκεπτικό του ΝΑΤΟ.
Οι δραστήριες, δεσμευμένες Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν επίσης να κάνουν περισσότερα για να δώσουν έμφαση στις περιφέρειες εντός και γύρω από την Ευρώπη που χρειάζονται περισσότερο την συνεχή διπλωματική και στρατιωτική δέσμευση. Ούτε η Μαύρη Θάλασσα ούτε τα Βαλκάνια έχουν συγκεντρώσει το ίδιο επίπεδο προσοχής που έχει δώσει το ΝΑΤΟ στις χώρες της Βαλτικής από το 2014. Η έμφαση στην ασφάλεια της τελευταίας [περιοχής] ήταν κατανοητή δεδομένης της γεωγραφίας της και της σχεδόν σταθερής επιθετικότητας από ρωσικές εκστρατείες παραπληροφόρησης, κυβερνοεπιθέσεις και ενεργειακό εξαναγκασμό. Είναι όμως καιρός η συμμαχία να εξετάσει και άλλα ευάλωτα κράτη, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ, όπως η Σερβία και η Βοσνία. Ιστορικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ένα ισχυρό ιστορικό για να φέρουν τις χώρες μαζί ώστε να αντιμετωπίσουν τις περιφερειακές προκλήσεις. Θα μπορούσαν να παίξουν αυτόν τον ρόλο σήμερα τόσο στη Μαύρη Θάλασσα όσο και στα Βαλκάνια.
Τέλος, το σημερινό περιβάλλον των πολυεπίπεδων απειλών απαιτεί από το ΝΑΤΟ να ξεφύγει από τα παραδοσιακά μοντέλα λειτουργίας και να σκεφτεί ευρείς και τολμηρούς νέους τρόπους επιχειρησιακής δραστηριότητας. Μια ιδέα είναι να φιλοξενήσει μια κοινή διάσκεψη κορυφής ΕΕ-ΝΑΤΟ που θα επιτρέψει στα δύο αυτά θεσμικά όργανα να συνδυάσουν τα μέσα ήπιας και σκληρής ισχύος τους για να επικεντρωθούν σε μια κοινή πρόκληση. Εάν ο Trump καταλάβαινε τα δυνατά σημεία των δύο θεσμών και είχε περάσει τους τελευταίους 18 μήνες αναπτύσσοντας τις απαραίτητες προσωπικές σχέσεις με άλλους Ευρωπαίους ηγέτες, θα μπορούσαμε να δούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες να πείθουν τα δύο θεσμικά όργανα να έρθουν κοντά για να αντιμετωπίσουν μια ενιαία πρόκληση, όπως την αστάθεια στην βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή
Τα καλά νέα για την Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ το 2018 είναι ότι η συμμαχία εξακολουθεί να είναι ικανή να προχωρά μπροστά ακόμα και όταν το ισχυρότερο μέλος της αποφεύγει την παραδοσιακή ηγετική του θέση. Τα κακά νέα είναι ότι υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να προσφέρει με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο περιθώριο.
Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2018-07-09/nato-age-trump
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-03-02/real-problems-...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/central-europe/2017-11-10/how-ro...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-08-15/pay-europe
[4] https://www.cnas.org/publications/reports/more-than-burden-sharing-five-...
Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition
