Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν αναμφίβολα το γεγονός της χρονιάς. Έχοντας, όπως δείχνουν τα πράγματα, αφήσει τη διετή πανδημία πίσω μας, ήταν φυσικό να ελπίζουμε στην επιστροφή σε μια κάποια κανονικότητα. Την ελπίδα αυτή συνέτριψε η απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου. Πρόκειται για μια τραγωδία που συνεχίζεται σε καθημερινή βάση, με δεκάδες χιλιάδες θύματα, ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές και κίνδυνο κλιμάκωσης. Ταυτόχρονα, όμως, αυτή η τραγωδία είναι και η θετικότερη εξέλιξη του χρόνου.
Ακούγεται ίσως παράδοξο, αλλά δεν είναι. Κατ’ αρχάς, η εισβολή αποκάλυψε το ποιόν του Βλαντιµίρ Πούτιν. Ως τον Φεβρουάριο αντιμετωπιζόταν (ιδίως από τους Γερμανούς) ως ένας αυταρχικός ηγέτης, που όμως λειτουργούσε με μετρημένο και ορθολογικό τρόπο και επομένως ήταν εμπιστεύσιμος. Η ψευδαίσθηση αυτή παρήλθε οριστικά, όπως γρήγορα κατέπεσαν και κάποιες αρχικές ψοφοδεείς προσπάθειες να βρεθεί ένας «έντιμος συμβιβασμός» ή μια «βιώσιμη ειρήνη». Έχει γίνει πλέον σαφές πως με τον Πούτιν δεν υπάρχουν περιθώρια συμβιβασμού. Παράλληλα, οι άλλοι δικτάτορες μαθαίνουν να είναι πιο προσεκτικοί.
Για άλλη μια φορά η Ευρώπη αποδείχθηκε τυχερή, καθώς το ανθρώπινο κόστος για την απαραίτητη ενεργειακή της απεξάρτηση από τη Ρωσία πληρώνει ως τώρα ο ηρωικός ουκρανικός λαός, ενώ το οικονομικό κόστος της στρατιωτικής στήριξης των Ουκρανών καταβάλλουν κυρίως οι Αμερικανοί. Φαίνεται όμως πως οι Ευρωπαίοι ξύπνησαν, με αποτέλεσμα δύο μεγάλα θέματα που ήταν εκτός συζήτησης μέχρι τον Φεβρουάριο, η ενέργεια και η άμυνα, να μπουν στο κέντρο της πολιτικής ατζέντας.
Οι Ουκρανοί καταβάλλουν τεράστιο κόστος. Η καταστροφή του δικτύου τους ηλεκτρικής ενέργειας στη μέση ενός πολύ σκληρού χειμώνα είναι μια τιμωρητική και εκδικητική πράξη. Όπως όμως όλες οι προηγούμενες ενέργειες του Πούτιν, θα αποτύχει. Όταν ένας λαός παλεύει για την ελευθερία του, δύσκολα υποχωρεί. Οι Ουκρανοί κατέκτησαν τον θαυμασμό ολόκληρου του κόσμου, όχι μόνο για την αντίστασή τους, αλλά και για την αξιοπρέπεια και το σθένος που επιδεικνύουν.
Η Ουκρανία που θα βγει από τον πόλεμο αυτό θα έχει ελάχιστη σχέση με την προπολεμική εκδοχή της. Απέκτησε μια νέα, ισχυρή και συνεκτική, εθνική συνείδηση σφυρηλατημένη στο καμίνι του πολέμου και ένα πολύ πιο αποτελεσματικό κράτος, όπως δείχνει ο τρόπος με τον οποίο διεξάγει τον πόλεμο. Μπορεί να βγει κατεστραμμένη από τον πόλεμο, αλλά όπως δείχνει η Ιστορία, θα ξαναχτιστεί από την αρχή και μάλιστα σε πολύ πιο σύγχρονες βάσεις. Θα είναι ένα νέο, πλήρως ευρωπαϊκό κράτος. Η γεωπολιτική ισορροπία στην Ευρώπη θα αλλάξει ριζικά προς το καλύτερο.
Ο Πούτιν έχει ήδη ηττηθεί, στρατιωτικά και ηθικά. Ηττήθηκε όταν απέτυχε να καταλάβει το Κίεβο τον Μάρτιο, όταν ο στρατός του κατέρρευσε στο Χάρκοβο τον Σεπτέμβριο και όταν αναγκάστηκε να εκκενώσει τη Χερσώνα τον Νοέμβριο, αφού πρώτα την είχε προσαρτήσει. Απέτυχε να εκβιάσει την Ευρώπη χρησιμοποιώντας τα μόνα πραγματικά του όπλα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Ούτε κατάφερε να διεμβολίσει τα ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα. Ακόμη και οι ηγέτες της ακροδεξιάς που στο παρελθόν τον ακολουθούσαν σχεδόν τυφλά, δεν τον στηρίζουν πλέον. Είναι διεθνώς απομονωμένος, έχει αυξήσει την εξάρτηση της χώρας του από την Κίνα, αναγκάζεται να αγοράσει οπλισμό από το Ιράν, ενώ δεκάδες χιλιάδες νέοι Ρώσοι έχουν διαφύγει από μια χώρα που βυθίζεται σε μια μεγάλη οικονομική ύφεση.
Το μόνο που μένει να γίνει είναι η (αναπόφευκτη) πλήρης στρατιωτική συντριβή των Ρώσων και η απελευθέρωση των ουκρανικών εδαφών που βρίσκονται ακόμη υπό ρωσική κατοχή. Η εξέλιξη αυτή θα σημάνει ουσιαστικά και το τέλος του Πούτιν. Δεν θα είναι εύκολη, αλλά αν κάτι μας έδειξαν έως τώρα οι Ουκρανοί, είναι ότι ξέρουν να πολεμούν και να νικούν.
* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Κων. Β. Κωνσταντάρας
