ΞΙΦΟΣ: Διακλαδική Δύναμη Λίαν Υψηλής Ετοιμότητας NATO - Very High Readiness Joint Task Force / VJTF

Η Δύναμη Αντίδρασης του ΝΑΤΟ (NATO Response Force - NRF [1] ) είναι μια υψηλής ετοιμότητος και τεχνολογικά εξελιγμένη πολυεθνική δύναμη που συγκροτείται από στοιχεία Στρατού, Ναυτικού, Αεροπορίας και Ειδικών Επιχειρήσεων, τα οποία η Συμμαχία μπορεί να αναπτύξει γρήγορα, όπου απαιτηθεί.

Επιπρόσθετα του επιχειρησιακού της ρόλου, η NRF μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση ευρύτερων συνεργασιών στην εκπαίδευση και τη μόρφωση, τις ασκήσεις και τη βελτίωση της χρήσης της τεχνολογίας. Είναι ατμομηχανή εξέλιξης των ΕΔ της Συμμαχίας. Η πρόσφατη εμπειρία που απέκτησαν και επέδειξαν τα στελέχη του (τότε NDC-GR και τώρα NRDC-GR) ως Διοίκησης Χερσαίων Επιχειρήσεων της NRF, τόσο κατά τη διάρκεια της μακράς προετοιμασίας, όσο και κατά τη διάρκεια του χρόνου ετοιμότητας, πιστοποιεί του λόγου το αληθές.

Αξιοσημείωτα:

· Η NRF ιδρύθηκε το 2002 και συνιστά μια εξαιρετικών δυνατοτήτων Πολυεθνική Διακλαδική Δύναμη, ικανή να αντιδρά σε πολύ μικρό χρόνο και σε κάθε αποστολή που αφορά ευρεία γκάμα απειλών, από τη Διαχείριση Κρίσεων μέχρι τη Συλλογική Άμυνα.

· Οι Σύμμαχοι αποφάσισαν το 2014 να ενισχύσουν την NRF με τη δημιουργία της VJTF [2].

· Η ενισχυμένη NRF είναι μέρος των μέτρων του Σχεδίου Ετοιμότητας (Readiness Action Plan -RAP), που σκοπεί στην ανταπόκριση στις αλλαγές του περιβάλλοντος ασφαλείας και την ενίσχυση της Συλλογικής Άμυνας της Συμμαχίας.

· Η υψηλή Διοίκηση της NRF ανήκει στον Ανώτατο Συμμαχικό Διοικητή Ευρώπης (Supreme Allied Commander Europe -SACEUR [3]).

· Η απόφαση για την ανάπτυξη της NRF λαμβάνεται από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο.

Ιστορικό:

Με τις Ρωσικές «παρεμβάσεις» σε Γεωργία (Νότια Οσετία -2008) και Ουκρανία (αρχικά στην Κριμαία -νωρίς το 2014), αμφότερες μέλη της Σύμπραξης για την Ειρήνη, το ΝΑΤΟ ανακάλυψε την αλήθεια της αδυναμίας του για αξιόπιστη Αποτροπή και Άμεση Αντίδραση. Η NRF είναι καλή και ισχυρή, αλλά όχι αρκετά ταχεία. Στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουαλία το Σεπτέμβριο του 2014, οι Σύμμαχοι συμφώνησαν, μεταξύ άλλων –όπως τη διακήρυξη για την υποστήριξη των Στελεχών [4] των Ενόπλων τους Δυνάμεων, να δημιουργήσουν μια «αιχμή του δόρατος» στο εσωτερικό της Δύναμης Αντίδρασης του ΝΑΤΟ (NRF), τη Διακλαδική Δύναμη Λίαν Υψηλής Ετοιμότητας (VJTF), ικανή να αναπτυχθεί σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα στην επικράτεια των περιφερειακών χωρών του ΝΑΤΟ. Η VJTF αποτελείται από μια χερσαία δύναμη, με επιπλέον διαθέσιμες δυνάμεις Ναυτικού, Αεροπορίας και Ειδικών Επιχειρήσεων. Ουσιαστικά αποτελεί μια διάδοχη κατάσταση της παλιότερης Δύναμης Αμέσου Αντιδράσεως του ΝΑΤΟ της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, της AMF(L), που ήταν όμως ένα μόνιμο σχήμα με σταθερή και όχι περιοδικά εναλλασσόμενη συγκρότηση και στελέχωση.

Οι αποφάσεις του Σεπτεμβρίου του 2014 περιελάμβαναν τη ίδρυση στρατιωτικών εγκαταστάσεων σε Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία, όπως και τη θέσπιση νέας δύναμης ταχείας αντίδρασης που θα μπορούσε να βοηθήσει τυχόν απειλούμενα Κράτη-Μέλη εντός δύο ημερών. Η δύναμη αυτή, θα στελεχώνεται εκ περιτροπής από τα Κράτη-Μέλη, και θα είναι έτοιμη προς ανάπτυξη υπό μικρή προειδοποίηση. Στις 2 Δεκεμβρίου 2014, οι υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ ανακοίνωσαν ότι μια προσωρινή VJTF θα λειτουργεί από τις αρχές του 2015 για να βελτιώσει την ετοιμότητα της Συμμαχίας, και συμφώνησαν στην συνεχή παρουσία ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στο ανατολικό τμήμα της Συμμαχίας από 2016. Αυτή η «νέα» δύναμη, αποτελεί μέρος της NRF, η οποία μπορεί να αρχίσει να αναπτύσσεται οπουδήποτε, εντός 5ημέρου. Η νέα, μικρότερη δύναμη, θα μπορεί να αναπτυχθεί στο έδαφος οποιουδήποτε απειλούμενου Κράτους-Μέλους εντός 2ημέρου. Θα αποτελεί τον προπομπό της NRF. Η δυνάμεως πλέον των 25.000 στελεχών NRF χρειάζεται περίπου ένα μήνα για να αναπτυχθεί πλήρως, άρα στο μεσοδιάστημα από την ενεργοποίηση μέχρι την πλήρη της ανάπτυξη, οποιαδήποτε αποφασιστική ξένη επέμβαση θα δημιουργούσε τετελεσμένα. Η VJTF θα έχει έτοιμες βάσεις σε διάφορα Κράτη-Μέλη στην Ανατολική Ευρώπη, πιθανότατα στις Βαλτικές χώρες, την Πολωνία και τη Ρουμανία, με προαποθήκευση εξοπλισμού και εφοδίων και ένα μικρό επιτελείο Διοίκησης, Σχεδίασης και Επικοινωνιών προεγκατεστημένο.

Νομικά/πολιτικά θέματα:

Το λεγόμενο “Founding Act [5]” είναι συμφωνία του 1997 μεταξύ της Συμμαχίας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας για να διευθετηθούν ποικίλα θέματα και να καταλαγιάσουν οι Ρωσικές ανησυχίες μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Στη συμφωνία αυτή, που αξιωματούχοι της Συμμαχίας χαρακτηρίζουν ως «πολιτικό» και όχι «νομικό» κείμενο, το ΝΑΤΟ δεσμευόταν ότι δεν θα εγκαθιστούσε «μόνιμες» ή «σοβαρές» δυνάμεις στο έδαφος των νέων του μελών στα ανατολικά, Αργότερα, η προσχώρηση πρώην μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας (Πολωνίας, Ουγγαρίας, Τσεχίας κλπ) στο ΝΑΤΟ, αύξησε τις Ρωσικές ανησυχίες που είδαν τη “ζώνη ουδετέρων κρατών” στα δυτικά τους, να χάνεται.

Η επί Πούτιν αναζωπύρωση των Ρωσικών προς τα Δυτικά διεκδικήσεων, ενέτεινε τις (από το 1989) ανησυχίες των Ανατολικοευρωπαίων. Διπλωμάτες των Βαλτικών κρατών, της Πολωνίας και της Ρουμανίας, εκδηλώνουν φόβους ότι ο αυτοπεριορισμός του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να περιορίζει την ανάπτυξη ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στην επικράτειά τους. Υποστηρίζουν ότι η Μόσχα έχει παραβεί τις βάσει της συμφωνίας υποχρεώσεις της και αναζητούν τρόπους να αποδυναμώσουν ή και ακυρώσουν τη ΝΑΤΟϊκή υποχρέωση. Αυτή η προσπάθεια αντιμετωπίσθηκε σθεναρά από τη Γερμανία. Το 2008, στη Σύνοδο Κορυφής του Βουκουρεστίου (θυμίζουμε το τότε veto της Ελλάδος στην εισδοχή της πΓΔΜ στις Συμμαχικές δομές και διαδικασίες με το συνταγματικό της όνομα), το Βερολίνο ηγήθηκε της αντίθεσης στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων (Membership Action Plans) των Ουκρανίας και Γεωργίας. Το Σεπτέμβριο του 2014 επιτεύχθηκε συμβιβασμός για διατήρηση σε ισχύ του Founding Act με το ΝΑΤΟ να δηλώνει ότι η Ρωσία έχει παραβιάσει τη συμφωνία με τα πεπραγμένα της στην Ουκρανία. Θυμίζουμε ότι η Ρωσία αποτελεί μεν μέλος της Σύμπραξης για την Ειρήνη (PfP [6]) αλλά δεν ενεργεί ως τέτοιο πλην ελαχίστων εκφάνσεων, αναδεικνύοντας τον ισότιμο με το ΝΑΤΟ ρόλο της στο Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας (NATO-Russia Council) που συστάθηκε με τη Founding Act.

Η συμφωνία του 1997 έχει de facto «ευνουχισθεί», αφενός με τη διενέργεια συνεχών εναλλαγών ασκήσεων που στην ουσία επιτυγχάνουν συνεχή παρουσία ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στις ανατολικές χώρες, αφετέρου με την από τη Ρωσία [7] υποστήριξη τοπικών παραστρατιωτικών και Ρώσων ατάκτων, που μπορεί έτσι να δηλώνει ότι δεν έχει εμπλακεί «per se» στην Ουκρανική σύρραξη. Η Ρωσία έχει αποτελεσματικά χρησιμοποιήσει παραπληροφόρηση στις Δυτικές χώρες και συντονισμένο οικονομικό πόλεμο στις Ανατολικές. Αυτό αποτελεί και μια πρόκληση για τη Συμμαχία, με την προβολή του ερωτήματος για το εάν πρέπει να γίνει επίκληση του άρθρου 5, που απαιτεί από όλα τα Μέλη να συντρέξουν στην άμυνα απειλούμενου Μέλους. Ο Τσέχος Πρόεδρος Μίλος Ζέμαν δήλωσε στη Σύνοδο του 2014, ότι η Πράγα δεν βλέπει «καθαρή απόδειξη» της Ρώσικης επέμβασης στην Ουκρανία.

Τρέχουσα κατάσταση:

Ο ΓΓ του ΝΑΤΟ δήλωσε στις 5 Φεβρουαρίου 2015 ότι οι Υπουργοί Αμύνης αποφάσισαν στις Βρυξέλλες να ενισχύσουν το μέγεθος της NRF από 13.000 σε 30.000 άτομα, όπως και τη συγκρότηση δύναμης 5.000 στρατιωτών, υπερ-υψηλής ετοιμότητας. Η VJTF είναι μια πολυεθνική ταξιαρχία (μεγέθους περίπου 5.000 στελεχών), με μέχρι πέντε τάγματα ελιγμού και υποστήριξη στοιχείων Αεροπορίας, Ναυτικού και Ειδικών Δυνάμεων. Σε πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα, θα συμπληρώνεται από δύο επιπλέον ταξιαρχίες, ως δυνατότητα ταχείας ενισχύσεως, σε περίπτωση σοβαρής κρίσης.

Σε περίπτωση ενεργοποίησης, η VJTF θα είναι διαθέσιμη να κινηθεί άμεσα, με τις πρώτες ενδείξεις και προειδοποιήσεις πιθανών απειλών, πριν ξεκινήσει η κρίση, ώστε να δράσει ως πιθανή αποτροπή, για να αποφευχθεί η κλιμάκωση. Η γρήγορη εμφάνιση στο πεδίο αυτής της μικρής (αρχικά) δύναμης θα έστελνε ένα πολύ καθαρό μήνυμα στην πιθανή απειλή: «κάθε προσπάθεια παραβίασης της κυριαρχίας ενός Κράτους-Μέλους της Συμμαχίας θα έχει σαν αποτέλεσμα την αποφασιστική στρατιωτική εμπλοκή με το σύνολο των 28 Συμμάχων».

Η VJTF δεν έχει σταθερή έδρα. Οι συνεισφορές δυνάμεων γίνονται από τα Κ-Μ ανά έτος, με την ανάγκη ορισμού ενός έθνους-πλαισίου που ηγείται και συγκροτεί την εκάστοτε δύναμη. Αυτό το έθνος-πλαίσιο, ο πυρήνας της νέας δύναμης, συνεισφέρει Στρατηγείο, δυνάμεις ελιγμού και υποστήριξης, ΔΜ και πολλαπλασιαστές ισχύος. Επιπλέον, η Συμμαχία διαθέτει ευρεία γκάμα άλλων δυνάμεων.

Οι βραχείς και ευέλικτοι χρόνοι αντίδρασης, είναι η ειδοποιός διαφορά της VJTF από τις λοιπές δυνάμεις της NRF. Κάποιες μονάδες θα αναπτύσσονται μέσα σε δύο ημέρες, ενώ οι λοιπές, σε διάστημα μικρότερο των επτά ημερών. Για τη διατήρηση αυτού του υπερ-υψηλού επιπέδου ετοιμότητας, η VJTF θα ασκείται συχνά και θα αναπτύσσεται υπό μικρή προειδοποίηση. Το ΝΑΤΟ θα αναπτύξει μικρομονάδες σε έξι Ευρωπαϊκά κράτη, για να υποβοηθήσει το συντονισμό της VJTF. Οι μικρομονάδες σε Εσθονία, Λιθουανία, Λεττονία, Πολωνία, Βουλγαρία και Ρουμανία, θα συνίστανται από μερικές δεκάδες προσωπικού για να σχεδιάζουν και οργανώνουν τις στρατιωτικές ασκήσεις και να παρέχουν Διοίκηση και Έλεγχο για τις ενισχύσεις που χρειάζεται η VJTF. Το σύνολο των 40-50 ατόμων θα είναι 50% από το φιλοξενούν και 50% από τα λοιπά Κ-Μ. Το ΝΑΤΟ αξιολόγησε τις διαδικασίες και τα μέτρα συναγερμού της VJTF, πρώτη φορά με την άσκηση NOBLE JUMP τον Απρίλιο του 2015. Η όλη διαδικασία συναγερμού ενέπλεξε προσωπικό 1.500 ατόμων από 11 Κ-Μ (Ολλανδία, Τσεχία, Γερμανία, Πολωνία, Νορβηγία, Δανία, Ουγγαρία, Λιθουανία, Κροατία, Πορτογαλία και Σλοβενία). Στη συνέχεια, μεταφέρθηκαν και αναπτύχθηκαν δυνάμεις στην Πολωνία για την προσομοίωση μάχης. Η διαταγή για την ανάπτυξη των δυνάμεων της VJTF δόθηκαν την Τρίτη 9 Ιουνίου 2015, για να ασκηθούν μέχρι τις 19 Ιουνίου. Πάνω από 2.100 στελέχη από 9 Κράτη-Μέλη έλαβαν μέρος στην άσκηση, η οποία συνέχισε τις διαδικασίες δοκιμής και αναπροσαρμογής της δύναμης. Μια Νορβηγική μονάδα με 200 στρατιώτες και 70 οχήματα κινήθηκε στην πόλη Μπέργκεν στη Βόρεια Γερμανία, για να δοκιμάσει στην πράξη τη γρήγορη σιδηροδρομική και οδική κίνηση εντός ευρωπαϊκών συνόρων.

Στις 14 Ιουνίου 2016 ο ΓΓ του NATO Jens Stoltenberg ανακοίνωσε την ανάπτυξη κάποιων μονάδων στα ανατολικά της Συμμαχίας. Η ενέργεια έγινε υπό το κράτος της αυξανόμενης ανησυχίας για επικείμενες Ρωσικές «υποδόριες» προωθήσεις μονάδων στην περιοχή. Ο Stoltenberg είπε ότι το NATO επρόκειτο να εγκρίνει την ανάπτυξη τεσσάρων πολυεθνικών ταγμάτων σε Εσθονία, Λεττονία, Λιθουανία και Πολωνία. «Η απόφαση έστειλε το καθαρό μήνυμα ότι το ΝΑΤΟ είναι έτοιμο να υπερασπισθεί κάθε Μέλος του» ανέφερε ο ΓΓ. Η ενέργεια αυτή είναι πιθανό να εξοργίσει τη Μόσχα, που υποστηρίζει ότι το ΝΑΤΟ απειλεί την εθνική της ασφάλεια και κατ’ επανάληψη έχει επικρίνει τη «συσσώρευση» δυνάμεων κατά μήκος των συνόρων της. Η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες από την άλλη, πιέζουν για ισχυρότερη παρουσία του ΝΑΤΟ στα εδάφη τους, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία το 2014.

Εν τω μεταξύ, οι ασκήσεις, συμμαχικές ή εθνικές με συμμετοχή συμμαχικών δυνάμεων συνεχίζονται αυξανόμενες στην περιοχή, όπως η πρόσφατη Anaconda [8] στην Πολωνία, που αποτελεί τη μεγαλύτερη άσκηση από την εποχή του Ψυχρού πολέμου, με συμμετοχή άνω των 30.000 ανδρών από 24 χώρες.

Επίλογος-Προσωπικές απόψεις

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δεύτερη οκταετία του Πούτιν στην προεδρία της Ρωσίας έχει σημαδευτεί από έντονη «εξωστρέφεια» αν μπορεί κάποιος να χαρακτηρίσει έτσι τις επεμβάσεις του εκτός συνόρων. Η Ρωσία θεωρεί τον Καύκασο, τη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολική Ευρώπη, ζώνη επιρροής της και δεν θέλει να βλέπει απειλές εναντίον της να ξεφυτρώνουν εκεί.

Μετά το ξεκαθάρισμα της κατάστασης στο εσωτερικό με την απόλυτη επικράτηση του Πούτιν, ήταν αναμενόμενη η εκδήλωση εναργέστερης πολιτικής, ακόμη και στη Μεσόγειο. «Το Κρεμλίνο έχει σαφώς συμπεράνει, ότι για να αμυνθεί αποτελεσματικά των συμφερόντων του κοντά στα σύνορα της Ρωσίας, πρέπει να είναι παγκόσμιος παίκτης» [9]. Η μεγαλύτερη επιτυχία του Πούτιν στο Δυτικό του μέτωπο είναι η απόλυτα επιτυχημένη στρατηγική (στην οποία σύμφωνα με δημοσιεύματα έχει επενδύσει πολλά) της πρόκλησης ευρωσκεπτικισμού μεταξύ των ευρωπαίων, προκαλώντας τριβές στο εσωτερικό της ΕΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη επιλεγμένων κομμάτων σε διάφορα κράτη. Ο θρίαμβος της νοοπολιτικής, συν την άριστη εκμετάλλευση όλων των στραβοπατημάτων των Δυτικών. Το μεγάλο Ρωσικό πρόβλημα βέβαια είναι η δυνατότητα μακρόχρονης υποστήριξης της πολιτικής της, που δεν φαίνεται να έχει επιλυθεί ακόμη.

Από την άλλη πλευρά, η πολιτική κατευνασμού που πρότεινε η Μέρκελ και ασμένως αποδέχθηκε ο Ομπάμα, έχοντας πιθανότατα στρέψει το ενδιαφέρον της Αμερικανικής πολιτικής στον Ειρηνικό, δεν είχε καν αποτρεπτικό αποτέλεσμα, οπότε η μεταστροφή και επανενεργοποίηση [10] της πολιτικής της «περίσχεσης της απειλής» εκ μέρους των Αμερικανών, ήταν εξίσου αναμενόμενη. Δεν μπορεί κανείς να περιμένει ότι οι ΗΠΑ θα απεμπολήσουν την, υπό την ευρεία έννοια, «ελεύθερη ναυσιπλοΐα» τους/μας ανά τον κόσμο. Η πρόσφατη εγκατάσταση «αντιβαλλιστικής ασπίδας [11]» σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, δείχνει το αληθές της άποψης.

Όσο η Ρωσία θεωρεί ότι δεν μπορεί να παραμερίζεται στην παγκόσμια σκακιέρα, τόσο οι ΗΠΑ και η ΕΕ δεν μπορούν ν’ αποδεχθούν την αέναη ισχύ των «τετελεσμένων» της Γιάλτας, που απλά περιέγραφαν ένα πολύ διαφορετικό σύστημα ισχύος, με μια ανύπαρκτη Γερμανία και μια καθημαγμένη Ευρώπη, συμπιεσμένη ανάμεσα σε δύο Υπερδυνάμεις. Βεβαίως η ΕΕ έχει παλέψει πολύ και πολύ καιρό για να επιτύχει την ειρήνη εντός και πέριξ της. Η ΕΕ έχει τη δυνατότητα να εξαλείψει τις συγκρούσεις με την επέκταση και να κατισχύσει πολλών, έστω μέσω οδυνηρών διαδικασιών. Αυτό προξενεί την αντίδραση έως και προληπτική δράση του Πούτιν εναντίον της, σε σημείο που ίσως να παραγνωρίζει τα προβλήματα της Ρωσίας στα Νοτιοανατολικά της.

Πρέπει και οι δύο πλευρές του Ατλαντικού, όπως και οι δύο πλευρές του Ειρηνικού, να αποδεχθούν τη νέα πραγματικότητα. Η Νέα Παγκόσμια Στρατηγική της ΕΕ [12] δείχνει το δρόμο της επόμενης μέρας, αν και η ενάργεια και αποτελεσματικότητα του ΝΑΤΟ σε συνδυασμό με την αμερικανική πολιτική, την οικονομική κρίση και το μεμακρυσμένο της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης στερούν ή απλά καθυστερούν τη δυνατότητα αμυντικής αυτονομίας της ΕΕ. Μπορεί να μετακυλίεται στο αόριστο μέλλον, αλλά η αμυντική αυτοδυναμία θα δώσει στην ΕΕ το μακρύ χέρι που χρειάζεται για να προφυλάξει την ανάπτυξη και υπόστασή της.

Ο Ηράκλειτος (στο «Περί Φύσεως») έγραψε την παγκόσμια αλήθεια: «πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους», όπου πόλεμος η επαρκής στρατιωτική ισχύς, η δυνατότητα Εξασφάλισης και Ανταπόδοσης.

Το νέο σύστημα ισχύος είναι πολυπολικό. Η αντίληψη του γεγονότος, είναι προς όφελος όλων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Οι σύνδεσμοι που αναφέρονται στις υποσημειώσεις, έχουν χρησιμοποιηθεί ως πηγές των πληροφοριών και σκέψεων που καταγράφονται.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Αντγος εα Κων. Β. Κωνσταντάρας (@K_Konstantaras) αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων το 1980 και αργότερα τη ΣΜΧ, τη Σχολή Αλεξιπτωτιστών, τη ΜΥΚ, το US Engineer Officers Basic Course, την Ανωτάτη Σχολή Πολέμου, το Command and General Staff College (Fort Leavenworth-ΗΠΑ) και τη ΣΕΘΑ.
Υπηρέτησε σε Μονάδες του ΜΧ, το ΤΕΝΞ, τη Σχολή ΠΖ, σε Σχηματισμούς, Επιτελεία και στη ΣΑ/ΕΕ, καθώς και Επιτελεία του ΝΑΤΟ.
Διετέλεσε Υποδιοικητής Χερσαίων Δυνάμεων της NRF-14.
Είναι Πρόεδρος του ΤΣ του Παραρτήματος ΕΑΑΣ Ημαθίας και μέλος της Πολιτιστικής Επιτροπής Φίλων του Παγκρατίου Αθλήματος.
Διαχειρίζεται τους ιστοτόπους: «xifos-gr [13]», «ΕΑΑΣ Ημαθίας [14]» και «érrosso [15]».