On
the morning of Oct. 29, 2014, a long convoy of armored vehicles and
trucks rolled northward in the shadow of Iraq’s Zagros Mountains and
crossed a bridge over the Khabur River, which marks the border with
Turkey. As the convoy rumbled past the border gate, the road for miles
ahead was lined with thousands of ecstatic Kurds, who clapped, cheered
and waved the Kurdish flag. Many had tears in their eyes. Some even
kissed the tanks and trucks as they passed. The soldiers, Iraqi Kurds,
were on their way through Turkey to help defend Kobani, a Syrian border
city, against ISIS. Their route that day traced an arc from northern
Iraq through southeastern Turkey and onward into northern Syria: the
historical heartland of the Kurdish people. For the bystanders who
cheered them on under a hazy autumn sky, the date was deliciously
symbolic. It was Turkey’s Republic Day. What had long been a grim annual
reminder of Turkish rule over the Kurds was transformed into rapture,
as they watched Kurdish soldiers parade through three countries where
they have long dreamed of founding their own republic.
Some
who stood on the roadside that day have told me it changed their lives.
The battle against the Islamic State had made the downtrodden Kurds
into heroes. In the weeks and months that followed, the Kurds watched in
amazement as fighters aligned with the Kurdistan Workers’ Party, or
P.K.K. — long branded a terrorist group by Turkey and the United States —
became the central protagonists in the defense of Kobani. The P.K.K.’s
Syrian affiliate worked closely with the American military, identifying
ISIS targets for airstrikes.
By
the time ISIS withdrew from Kobani in January 2015, the Kurdish
militants had paid a heavy price in blood. But they gained admirers all
over the world. The Pentagon, impressed by their skill at guerrilla
warfare, saw an essential new ally against ISIS. There was renewed talk
in Europe of removing the P.K.K. from terrorism lists, often in news
articles accompanied by images of beautiful female Kurdish soldiers in
combat gear. For many Turkish Kurds, the lesson was unmistakable: Their
time had come. I met a 27-year-old P.K.K. activist in Turkey, who asked
not to be named, fearing reprisals from the government, and who first
went to Kobani in 2012, when the Kurds began carving out a state for
themselves in Syria called Rojava. “I remember talking to P.K.K.
fighters, and I thought, They’re crazy to think they can do this,” she
said. “Now I look back and think, If they can do it there, we can do it
here.”
Nineteen
months after that convoy passed, the feelings it inspired have helped
to start a renewed war between Turkey and its Kurdish rebels. Turkish
tanks are now blasting the ancient cities of the Kurdish southeast,
where young P.K.K.-supported rebels have built barricades and declared
“liberated zones.” More than a thousand people have been killed and as
many as 350,000 displaced, according to figures from the International
Crisis Group. The fighting, which intensified last fall, has spread to
Ankara, the Turkish capital, where two suicide bombings by Kurdish
militants in February and March killed 66 people. Another sharp
escalation came in mid-May, when P.K.K. supporters released a video
online seeming to show one of the group’s fighters bringing down a
Turkish attack helicopter with a shoulder-fired missile, a weapon to
which the Kurds have rarely had access. Yet much of the violence has
been hidden from public view by state censorship and military “curfews” —
a government word that scarcely conveys the reality of tanks encircling
a Kurdish town and drilling it with shellfire for weeks or months on
end.
The
conflict has revived and in some ways exceeded the worst days of the
P.K.K.’s war with the Turkish state in the 1990s. The fighting then was
brutal, but it was mostly confined to remote mountains and villages. Now
it is devastating cities as well and threatening to cripple an economy
already burdened by ISIS bombings and waves of refugees from Syria. In
Diyarbakir, the capital of a largely Kurdish province, artillery and
bombs have destroyed much of the historic district, which contains
Unesco world heritage sites. Churches, mosques and khans that have stood
for centuries lie in ruins. Tourism has collapsed. Images of shattered
houses and dead children are stirring outrage in other countries where
Kurds live: Iraq, Syria and Iran.
This
war, unlike earlier chapters in the centuries-old Kurdish struggle, is
also creating a painful dilemma for the United States. President Recep
Tayyip Erdogan of Turkey is furious about American support for the
P.Y.D., a leading Kurdish party in Rojava, which the Erdogan government
considers a P.K.K. front. The White House says it has little choice:
Erdogan has offered limited help in the fight against ISIS, despite
years of American lobbying. That has pushed the United States to rely
more and more on the P.Y.D., which it views as distinct from the P.K.K.
American Special Operations troops now arm, equip and advise these
Kurdish fighters, even as Turkey shells their bases farther west — and
pays Islamist militias to attack them. As the war in Turkey grinds on,
the United States is confronting a perilous sideshow that has begun to
drain the energy and attention of the two allies it needs most. If it
continues to spread, it could be worse than a distraction. As one Obama
administration official put it to me: “Post-Paris, post-Brussels, we
have to clear ISIS out. If it turns out that the coalition can’t operate
in that space” — because of Turkey’s conflict with the Kurds — “then we
have a serious problem.”
The Turkish city Nusaybin
sits directly on the long southern border with Syria, a faded cluster
of stone and cinder-block dwellings where truckers often stop on their
way eastward to Iraq. Driving by, you would scarcely guess that it has
been an outpost and a battleground for a half-dozen empires over the
past 3,000 years, from the Aramaeans to the Ottomans. It still contains
Roman ruins and one of the Middle East’s oldest churches. It has been a
Kurdish town since a century ago, when Christian residents fled
southward from Turkish pogroms that started during the upheavals of
World War I. Last summer, when the fighting broke out, Kurdish youth
affiliated with the P.K.K. built barricades around several neighborhoods
making up about half the town. The Turks initiated several short
military operations during the autumn and winter, but the defenders kept
them at bay with a mix of well-placed roadside bombs and snipers.
I
entered in early March with the help of a local activist, who acted as a
translator and guided me as we drove along a winding road on the edge
of town. We had to carefully avoid army and police checkpoints;
journalists are strictly barred by the Turkish government from reporting
on the insurgency, and even the mildest expression of sympathy for the
rebels can earn a prison sentence. As a result, what has happened behind
the barricades and under “curfew” has gone largely unreported.
Omer Aydin, 27, a Kurdistan Workers’ Party (P.K.K.) fighter in Nusaybin, Turkey.Credit
Moises Saman/Magnum, for The New York Times
We
stopped near a bridge over a shallow creek with big holes blasted into
it, the legacy of a car bomb several months earlier. The rusted carcass
of an upturned water truck, riddled with bullet holes, marked the start
of the insurgents’ territory. We walked around it, and after a block or
so we reached the first barricade, built of paving stones. It was about
six feet high and three feet thick. We soon passed several more; the
streets had been torn up to build them and were now mostly dusty earth.
The area seemed deserted, but at last we heard voices and emerged into a
vacant lot between houses. A young man came out to greet us, wearing a
tan vest and clutching a walkie-talkie. He led us into a half-open patio
that once served as a garage, where other fighters and activists were
slumped on battered old couches, chatting and drinking tea and smoking.
They
were all in their 20s, apart from a heavyset middle-aged woman who
introduced herself laughingly, in Kurdish, as the “cook of the
terrorists.” They wore rumpled clothes and gave off a relaxed, faintly
bohemian air; they seemed more like leftist college students on a
weekend morning than guerrilla fighters. They told me they had all been
protecting what they called the “liberated zone” since the summer. Some
grew up here and had families still living alongside them. Nineteen
civilians and 12 fighters were killed during the fighting in Nusaybin,
they said. On the walls were big posters of several of the dead, with
their names and the word sehid, or martyr. One of them looked no more than 16, a kid in a soccer jersey with the sweetest of smiles on his face.
Also
on the walls were two big portraits of Abdullah Ocalan, the founder of
the P.K.K., with his unmistakable log of a mustache and tussocky black
eyebrows. Ocalan, a man of titanic ego who ruthlessly ordered the
execution of rivals and dissidents, has been in prison on the Turkish
island Imrali since his capture in 1999. He still lords over the
movement — including its Syrian affiliate, the P.Y.D. — like an absent
philosopher-king, issuing cloudy leftist declarations through his
lawyers. Ocalan no longer directs the P.K.K.’s day-to-day operations,
and no one has been allowed to see him for more than a year. I asked the
fighters what they would do if Ocalan told them to take down the
barricades and stop fighting. “We would stop,” one of them said, with no
hesitation. “We see Ocalan as our leader.”
No
one in Nusaybin had any illusions about what was in store for them. A
few days earlier, the war’s realities burst into public view in Cizre,
about two hours to the east. Cizre had been under curfew and closed to
the outside world for almost three months, with tanks on nearby
hillsides firing down on it. Few images had leaked past the military’s
blockade until the town was declared free of terrorists and partly
reopened, early on a Wednesday morning.
I
drove in with the first wave of returning residents. The damage was
visible as soon as we passed the first checkpoint on the edge of town:
Burned debris and shattered glass littered the main boulevard. Huge
holes left by tank rounds gaped in the walls of buildings. Moving onward
on foot, I followed the returnees into a residential district where the
streets were half-blocked by piles of rubble. Roofs had collapsed
earthward, the buildings’ innards — mattresses, curtains, chair legs —
sticking out at odd angles. A weird silence reigned. I saw people clutch
their faces as they found their ruined homes. Others sobbed or shouted
curses. Some were looking for children who were trapped in basements
during the fighting. The smell of rotting corpses played in the spring
breeze, hinting at what lay buried below. One man stared in wonder at a
featureless pile of bricks and stones. This, he explained, had been the
local mosque. Another grabbed my shoulder and stammered: “What is the
accusation against us? That we are Kurds, and we refuse to be slaves.
They are telling us, ‘If you refuse to be slaves, we will kill you.’ ”
Now,
on the patio in Nusaybin, the rebels talked to me about friends who
died in Cizre, and they made clear that they expected an equally
merciless assault any day. I asked whether by staying behind the
barricades they were committing suicide. No one appeared to have
survived the Turkish blockade in Cizre. One of them said: “The other
side has more powerful weapons. We fight with our belief, so they can’t
stop us.” Another one told me: “If you die, you die with honor.”
The founder of modern
Turkey, Mustafa Kemal Ataturk, was bent on melding his fractious array
of peoples into a single, homogeneous state. Starting under his rule in
1923, the Kurds, whose presence in the area goes back well over a
thousand years, were rebranded “mountain Turks,” their language and
customs suppressed. Kurdish schools, organizations and publications were
forbidden; even the words “Kurd” and “Kurdistan” were prohibited.
Hundreds of thousands of Kurds fled to western Turkey and Europe, and
the southeast became a neglected backwater.
The
P.K.K. aimed to reverse all of this, preaching a reverence for
transnational Kurdish identity and language under the banner of a
secular, leftist program. Its war with the government has cost at least
30,000 lives since it began in 1984. The group’s leader, Ocalan,
cleverly played on Turkey’s rivalries with neighboring states to gain
refuge for his fighters in Iraq, Syria and Iran, which are home to about
half of the Middle East’s roughly 30 million Kurds.
The
Nusaybin rebels I met were mostly born in the mid-1990s, when the
Kurdish conflict last crescendoed. One of them, a lanky 27-year-old with
a lean, foxlike face, seemed startled when I asked about his childhood;
I got the sense that no one had bothered to ask him before. He went by
the nom de guerre Omer Aydin. He spoke quickly, hunching forward in his
chair and steadily tapping his feet, his dark eyes glinting with a
nervy, cheerful energy. He was born in a village near Nusaybin, the son
of a farmer. His village was full of P.K.K. sympathizers, including his
parents, who ardently supported the group’s vision for a Kurdish state,
and would shelter and feed its armed rebels as they slipped back and
forth from their strongholds in the mountains. The military raided
Aydin’s village so many times — arresting young men, shooting up houses
and animals — that Aydin’s father gave up and moved the family to an
Istanbul slum. Aydin’s parents sent him to work in a clothing factory
when he was 10. One day the factory boss overheard Aydin speaking
Kurdish, the only language he knew, and rounded on him, shouting: “Never
speak that language in here! You will speak Turkish.” Aydin told me he
would never forget that.
In
those years, the Turkish military destroyed and evacuated thousands of
Kurdish villages, creating a flood of displaced people. The state
supported shadowy proxy groups like Kurdish Hezbollah (no connection to
the Lebanese movement), which tortured and killed with impunity and
fostered an atmosphere of terror. The P.K.K. responded with raids that
killed hundreds of Turkish soldiers and police officers. Kurdish
children born in the ’90s are known to their elders as the “youth of the
storm.” They grew up with a legacy of anger. Tens of thousands were
arrested as teenagers, and prison contact with P.K.K. members
radicalized many. They are more likely to be unemployed than their
non-Kurdish peers. And there are a lot of them: The bulk of the
population in some Kurdish areas is under 20. Older Kurdish political
figures often declare, in talks with the state, that they are the last
generation the government can have a dialogue with; the next one, they
say, is far more radical. It’s a pressure tactic, and it has become a
talking point. It may also be true.
By
the time Aydin was in his teens, his father and all of his eight
brothers had been arrested on charges of P.K.K. activity. So had many
other relatives; one childhood friend was shot dead by Turkish soldiers
in the mountains. Aydin had spent a total of four years in school. He
learned Turkish there; he still didn’t speak it well. “When you are 15
or 16 years old, you are looking for something,” Aydin told me. “After
what happened to my brothers, my father, all the arrests and the
killings, I looked at my life and said: I should do something toward a
revolution.” He joined the P.K.K. I asked him how it happened, and he
grinned mischievously. “When there is a light in the dark, you will find
your way to it,” he said.
Aydin
trained in the mountains, learning how to handle a gun, set bombs,
evade capture and communicate with fellow members. He then spent a
decade in a series of Turkish cities, mostly helping to recruit other
young Kurds. This, too, is a mark of his generation. The Kurds were a
rural people for thousands of years, but in the past two or three
decades that abruptly changed, and most now live in cities. By 2014, the
P.K.K. had ordered Aydin to Nusaybin. His primary task was to supervise
the recruitment and training of young locals. These youth affiliates
were given a new name: the Y.D.G.-H., which later grew into Y.P.S. (The
P.K.K. is known for its love of abbreviations.) Many were only
teenagers.
At
the time, there was some hope for an end to the conflict. After its
high point in the 1990s, violence had lapsed under Erdogan, who quietly
loosened restrictions on Kurdish language and culture after he came to
power in 2002. He also promoted economic development in the
long-neglected southeast. Many Kurds were moved and impressed when
Erdogan said in a 2005 speech that “the Kurdish problem is not only the
problem of one part of my nation, it is a problem of every one of us,
including myself.” Progress was slow and halting, but after a cease-fire
was declared in 2013, Turkish security forces largely withdrew from
Kurdish cities in the southeast, softening old resentments. Some Kurds
told me they felt free to walk late at night without fear of arrest for
the first time. You could even wave a P.K.K. flag without receiving a
jailhouse beating.
Erdogan
had long appeared to believe that peacefully resolving the Kurdish
issue would bolster his reputation as a unifying leader and win more
votes from Turkish Kurds. He needed those votes to accomplish a larger
goal: revising Turkey’s Constitution to create a presidential system
that would augment his own powers. To get there, he would need to offset
the rise of a new Kurdish political party, the H.D.P., which was
expanding beyond its base to appeal to other minorities and even to some
liberal Turks. The party’s soft-spoken leader, Selahattin Demirtas,
seemed to embody widespread hopes for a new center of gravity that would
marginalize Ocalan and the militant P.K.K. leaders in the Qandil
Mountains of northern Iraq. He spoke of a more pluralist Turkey, with
greater local control within the Kurdish areas in exchange for a
reconciliation with the Turkish state. This vision was very popular with
ordinary Kurds, which made the H.D.P. a real political threat to
Erdogan. To outflank it, he would need to tackle the Kurdish issue
himself — and get credit for it.
With
all this in mind, Erdogan gave his blessing in mid-2014 to an unlikely
series of meetings on the prison island of Imrali. Every few weeks,
Ocalan sat at a table with H.D.P. leaders and members of Turkey’s
intelligence ministry, discussing the terms of a P.K.K. disarmament.
Hatip Dicle, a Kurdish political figure who participated, told me that
the meetings helped to build trust. Several times, the parties relayed
grievances about government arrests or unwelcome P.K.K. moves, and they
were sent back down the chain and resolved, Dicle said. Notes from each
meeting were instantly relayed to both Erdogan and the P.K.K.’s leaders
in the mountains. Finally, in late February 2015, a joint news
conference took place in Istanbul with Turkey’s deputy prime minister
and leading H.D.P. members to announce a 10-point plan, including both
the P.K.K.’s disarmament and enhanced local authority in the Kurdish
southeast. They even relayed a message from Ocalan: “This is a historic
declaration of will to replace armed struggle with democratic politics.”
But
that triumph was stillborn. Before the battle of Kobani became a high
point of Kurdish pride, it began sowing mistrust. Weeks before their
troops were allowed to join the fighting, the Kurds watched with outrage
as Erdogan breezily predicted an ISIS victory in Kobani and refused to
allow Turkish Kurds to cross to the rescue. There were protests across
the southeast, and young P.K.K. members began building barricades; the
police responded with force, shooting and killing dozens of protesters.
Only weeks later and under heavy international pressure did Erdogan
allow the Iraqi Kurdish convoy to pass through and join the battle. As
Kobani fueled a wider sense of Kurdish empowerment, Erdogan appears to
have concluded that he was being played for a fool. Within weeks of the
news conference, he began distancing himself from the peace talks. He
declared that “there is no Kurdish problem” and ultimately denied that
he’d even known what his deputies were doing. All dialogue was dropped,
and the government took away Ocalan’s ability to communicate with the
outside world.
Kurdish residents of Cizre returning to their destroyed neighborhood on March 3.Credit
Moises Saman/Magnum, for The New York Times
The
P.K.K. began making menacing noises. In July, amid mutual
recriminations, P.K.K. militants killed two police officers in the town
of Sanliurfa. Young Kurdish militants began rebuilding their barricades
across the southeast, and this time, they were armed.
The P.K.K. and
the Turkish state seem to have jointly stumbled back into war, like an
old couple who cannot let go of their quarrels. “We did not think at
first of barricades,” Aydin told me. “We thought at first of a
revolution among ordinary people, based on the demand for
self-administration. But after we declared autonomy, the state attacked
brutally. It was like a red flag to the bull. We saw we cannot defend
ourselves with small barricades, so we built them bigger.”
The
radicalism of the P.K.K.’s younger urban members clearly played a role.
Some of these fighters even speak dismissively of the H.D.P. — the
flagship Kurdish political party in Turkey — as a pack of cowardly
appeasers. One young activist who spent time in Cizre before the final
assault there told me she’d watched a delegation of sympathetic Kurdish
political figures arrive inside the barricades to press for a
cease-fire, only to be rebuffed. Afterward, she said, one of the young
commandos — now dead — declared: “Lies, all lies. They say, ‘We’re with
you,’ but when we die they’ll come and take selfies with our corpses.”
For
all their talk of victimhood, the young radicals have become adept at
waging guerrilla war. Almost 500 Turkish police officers and soldiers
have been killed since the cease-fire ended, many by snipers. The
streets around the Nusaybin “liberated zone” were planted with roadside
bombs, I was later told, to be used in case of a Turkish assault. Two
days after my first visit there, a car bomb exploded outside a police
building a few hundred yards away, killing two officers and wounding
dozens of civilians.
After
we’d finished talking, Aydin led me out into the bright spring
sunshine. I heard a high voice shouting orders. In the vacant lot, about
two dozen women dressed in combat fatigues and balaclava-style head
coverings were doing an exhibition drill, their boots crunching the
ground in unison as they swung their rifles up, across their shoulders
and down. A row of female commanders stood at attention in front of
them. It was International Women’s Day, an opportunity for women to
showcase their powerful role in the movement. One paradox of the P.K.K.
is its blend of ardent feminism and cultish devotion to Ocalan. Many
women are escaping difficult homes. They credit Ocalan with elevating
Kurdish women from a traditional life, in which honor killings were
common, to a position of power and respect. A number of women in the
movement told me that their first experience handling weapons was
revelatory. One who fought as a sniper in Kobani described the moment
when she killed her first man, an ISIS fighter: “I felt as if fire were
streaming from my eyes,” she said. I had expected some expression of
remorse or unease, but instead her face glowed with a kind of exaltation
as she said the words.
Most
of the women that day carried AK-47s, but one had a Russian-made sniper
rifle, and I glimpsed a rocket-propelled grenade launcher off to the
side. Several dozen children and older women sat near a wall, watching.
At one point, a commander held out a sheet of paper and read a statement
aloud in a strident voice. “In the spirit of our martyrs, we will fight
harder in our self-administered areas. We will not forget our comrades
murdered in Cizre.” She continued: “We invite all the women of Kurdistan
to fight behind the barricades.” Aydin leaned over and told me that
women made up about half the fighters in Nusaybin.
When
the military maneuvers were over, the women put away their guns and
formed lines to do a traditional folk dance, their voices sailing over
the empty streets in trilling ululations. Some of the civilian women had
dressed up in bright, sequiny gowns for the occasion, and joined the
dance. A tinny P.A. system blasted P.K.K. anthems, including one about
Rojava — the new Kurdish statelet in Syria — and the battle of Kobani.
There were frequent choruses of allegiance to “Apo,” the Kurdish word
for uncle, Ocalan’s nickname.
From
where we stood, the border was only a few hundred meters to the south.
From the rooftops around us, you could easily see the grain silos and
watchtowers of Qamishli, the new capital of Rojava, where Ocalan’s
portrait hangs almost everywhere. It struck me that if the Turkish
military waged full-scale war here, it would be like the battle of
Kobani in reverse. The Syrian Kurds — many of them cousins of those in
Nusaybin — would be sorely tempted to come to their aid.
‘After we declared autonomy, the state attacked brutally. It was like a red flag to the bull.’
The rebels I spoke to
claimed to be the voice of a colonized and dispossessed people. But
after nine months of war, many middle-class Turkish Kurds say the
P.K.K.’s decision to take on the state was madness. In Diyarbakir’s
historic Sur district, the fighting has destroyed a shopping and
small-business hub that was the heart of the city’s economy. Thousands
of jobs have been lost, and investors who flocked to the city during the
cease-fire — when new hotels were being built — have fled. Even in
Cizre and other bastions of P.K.K. support, many people quietly admit
that they blame the insurgents.
I
met a 42-year-old gas dealer in Cizre who showed me the ruins of his
house, what once must have been an attractive three-story home, with a
stone courtyard. “We didn’t want this, any of it,” he told me. “When the
youth started building barricades and digging trenches, we warned them,
‘You are doing something dangerous; we are civil people.’ They said,
‘We are protecting you.’ You see the result.” The man said he and other
local business leaders held meetings with the insurgents and the
governor during the autumn, and appealed for peace. He stared at the
remains of his house for a moment. “Both sides are responsible,” he
said. “We are caught in between, and our hearts are broken.”
Within
the movement, the violence has clearly radicalized many young people.
But there, too, I heard some quiet but telling voices of dissent. One of
them was a 24-year-old woman, a battle-tested P.K.K. sniper whose
commitment to the group was beyond question. She grew up in Silvan,
another movement stronghold, to a family crowded with P.K.K. members and
martyrs. She had not planned to join the organization herself, but as a
university student in western Turkey, she grew resentful that the
university authorities treated her and other Kurds as potential
criminals. She began reading Ocalan’s writings, and his ideas —
especially about women’s empowerment — won her over.
She
did her military and political training in the Qandil Mountains. Before
it was over, the ISIS assault on Kobani began, and she and another new
recruit joined. She fought inside Kobani for more than a month, often
coming so close to ISIS fighters that she could see their faces. She
carried one grenade on each hip: one to use against the enemy, one to
blow herself up in case of capture. Several of her comrades used their
grenades this way, she said. The Kurds lost huge numbers of people. In
her 25-person unit, only three survived. She described carrying away the
remains of friends who were eviscerated by a suicide truck bomb. “You
don’t have time to have emotions,” she said. “You go back to your
fighter mood.” In November, she was injured in the back by a collapsing
barricade and was taken to the mountains for surgery.
I
asked her whether she had been tempted to join the P.K.K.’s struggle in
Turkey, behind the barricades. She was living in Mardin at the time, a
short drive from Nusaybin. She said no. Then she was silent for almost a
full minute, her open face suddenly full of unease.
“When
we were fighting in Kobani, we knew we’d get a result,” she said.
“Here, when they fight, they don’t see a result. I don’t want to die for
a cause that brings no results. All the world knew what we were doing
in Kobani. The fight had a meaning. Here, I don’t see a meaning.” She
continued: “When I look around at my generation, everybody’s mind is
confused. People are asking: Are these trenches right or wrong?”
Her
feelings echo those of many other war-weary Kurds, who watched in
dismay last summer as Turkey’s politics congealed once again into
hostile camps. All hopes for a middle ground vanished. The H.D.P. had to
take sides once the fighting started, and its highest-ever share of
votes in June — 13 percent — dropped to 10 percent in the November
elections. Many believe that if elections were held today, the party
would not be in Parliament at all. “The H.D.P.’s constituency was based
on a bridge between Kurds and non-Kurds,” Gonul Tol, a Turkey analyst at
the Middle East Institute in Washington, told me. “After that bridge
collapsed, the H.D.P. had to take a more extreme stance in order to hold
onto its base. It became little more than a front for the P.K.K.”
I
saw this drama being enacted at some of the P.K.K. funerals I attended
in March, where H.D.P. politicians seemed desperate to shore up their
base. After my last visit to Nusaybin, an activist invited me to attend
the funeral of a veteran P.K.K. commando, who was killed the night
before in a gun battle with Turkish soldiers. We had to drive for 20
minutes along narrow country roads to get to her village, a cluster of
stone houses overlooking a magnificent landscape of rolling hills and
olive trees. Several guests told me the village was a celebrated center
of P.K.K. support, with many local martyrs. As we arrived, we could see
images of the dead fighter’s face — lean and ascetic, with short dark
hair — being held aloft on posters; relatives also handed out stamp-size
pictures for guests to pin on their lapels. Her name was Jiyan Konak,
and relatives told me she spent 22 years as a fighter. We waited
alongside geese, turkeys and clucking chickens until a coffin draped in a
flag emerged from her parents’ house, with scores of women ululating
and holding up the victory sign with their fingers. At least half a
dozen local officials and members of Parliament, all from the H.D.P.,
were there. When the ceremony began, the relatives and elders gave
short, simple speeches. The H.D.P. members delivered long, fierce
tirades against the “horrific enemy” — the Turkish government — that
killed Konak. One of them, a middle-aged female lawmaker in an elegant
gray patterned blazer and scarf, spoke longer than anyone else. “Kobani
did not fall, and northern Kurdistan will triumph, too,” she said, her
voice rising almost to a shriek as she neared her conclusion. “The
Kurdish woman will triumph soon. Leader Apo will triumph soon. She was
not the first martyr, and she won’t be the last. Until we win our
freedom on this land, we will continue to fight!”
A unit of female Kurdish fighters in Nusaybin, Turkey.Credit
Moises Saman/Magnum, for The New York Times
If the H.D.P.
has dropped all caution, so has Erdogan. The man who once held back
Turkey’s trigger-happy security services has now given them carte
blanche. “Turkey has no Kurdish problem, but a terror problem,” he said
in January. “No one should try to palm it off on us as a Kurdish
problem.” He later called for members of Parliment to be stripped of
their immunity, so H.D.P. leaders could be prosecuted and jailed as
terrorists, and parliamentary debates devolved into mass fistfights. In
mid-May, the Parliament passed the immunity-lifting measure, an act that
is likely to push more Kurds toward militancy.
At
the same time, Erdogan has led a crackdown on the press, with the state
jailing critical journalists and academics en masse and closing down
opposition outlets; scarcely any remain. He has urged Parliament to
“redefine” terrorism in a way that is ominously broad. “The fact that
their title is lawmaker, academic, writer, journalist or head of a civil
society group doesn’t change the fact that that individual is a
terrorist,” he said in March. Even in Erdogan’s own party, total loyalty
to the president has become a condition of survival. Prime Minister
Ahmet Davutoglu, long viewed as a flunky, was forced out unceremoniously
in early May after some mild gestures of difference with Erdogan,
including on the Kurdish issue; he had hinted at a return to peace
talks. “The one who talks about peace in wartime is as much a traitor as
the one who talks about war in peacetime,” wrote an Erdogan ally, in an
anonymous denunciation of Davutoglu posted on a blog on May 1.
This
all-or-nothing strategy seems guaranteed to return Turkey to the days
when the Kurds were forced to choose between the P.K.K. and the state.
If that happens, many who are now critical of the P.K.K.’s violence and
hungry for an alternative will fall in line behind Ocalan’s minions.
Turkey’s compliant mainstream media, meanwhile, have done their part to
whip up a nationalist frenzy. Turn on a TV anywhere in Turkey, and you
will see frequent footage of soldiers’ funerals, but no mention of
civilian casualties or the hundreds of thousands forced to leave their
homes.
Anyone
who tries to reach across the gap becomes a target. One of the
country’s few remaining bridge figures was Tahir Elci, a celebrated
Kurdish human rights lawyer and president of the Diyarbakir Bar
Association. Elci had a long record of taking on the state, but he also
publicly criticized the P.K.K., something very few people — including
H.D.P. members of Parliament — were willing to do. In the fall, the
drumbeat of death threats against Elci rose after he said in a televised
interview that he considered the P.K.K. an armed political organization
rather than a terrorist group. A month later, facing prosecution for
his comments, he appeared at a midday news conference in Diyarbakir,
where he called again for an end to the conflict. Moments later, gunfire
broke out, and a bullet struck him in the neck. The killing remains
unsolved. His funeral drew tens of thousands of mourners.
The
Turkish government has pledged to rebuild the southeast and to make
peace with the Kurds in its own way. So far, that effort does not look
promising. I happened to be driving toward Silopi, another town ravaged
by war, on the day in March when Prime Minister Davutoglu, then still in
government, was visiting. We could see Black Hawk helicopters
crisscrossing the sky as we approached, and a long convoy of armored
vehicles — part of his security detail — blocked traffic for hours. It
was painfully apparent that this remained enemy territory for the
Turkish state. Government officials have hinted that they have their own
Kurdish intermediaries, and Davutoglu met with some of these during his
visit. This is an old Turkish strategy: For decades, the state paid
“village guards” to fight the P.K.K., and the Ottomans had their own
divide-and-rule strategies. If history is any guide, this will sow more
violence without damaging the P.K.K.’s popular legitimacy.
Europe
once had the power to play a moderating role, thanks to Turkey’s
decades-long quest to join the European Union. But the migrant crisis
has reversed that equation. European Union officials are now so
desperate for Turkey to stop the flow of refugees that they have made
little mention of Turkey’s civil rights issues or the Kurds in recent
talks. One Kurd who lost his house in Cizre told me bitterly that no one
would help, “because the E.U. only cares about stopping the migrants.”
The
United States may have more leverage. The Paris and Brussels attacks
have raised the pressure on President Obama to destroy the ISIS
sanctuary in Syria and Iraq, and it is clear that Turkey’s Kurdish
conflict is putting this effort at risk by dividing the administration’s
two key allies. “What’s concerning is that while Turkey has every right
to fight the P.K.K., it’s increasingly becoming a conflict pitting
Turkey against the Kurds,” one administration official told me. “That
jeopardizes the credibility of even our friends among the Kurds,
including Iraqi Kurds.” American officials have tried to keep their
Kurdish allies in Syria from unnecessarily provoking the Turks. They say
they are not aware of any P.Y.D. fighters or weaponry being transferred
north to be used against the Turkish military. The Turks dispute that
claim and insist that American weapons sent for use against ISIS have
been passed northward and used by the P.K.K. (The shoulder-fired missile
shown in the recent online video has prompted widespread speculation
about a weapons trail from Syria.) The Obama administration officials I
spoke with said they believed that if a peace deal is reached, the Turks
will eventually become reconciled to a Kurdish statelet in Syria, just
as they agreed to (and even helped midwife) the birth of Iraqi Kurdistan
a decade ago. Perhaps. But the Turks say the two situations cannot be
compared. In mid-March, the Syrian Kurds took another step toward
independence, voting to establish a self-governing federal region. The
announcement prompted angry rebuttals from the Turkish and Syrian
governments and Arab opposition factions fighting in Syria.
Meanwhile,
the Americans are trying to find Arab allies who could substitute for
the Kurds in a push to conquer Raqqa, the Islamic State’s capital. But
they are hobbled by Turkey’s insistence on treating not just the P.Y.D.
but also anyone who has worked with it, including Arabs, as terrorists.
The fact that Erdogan’s government has itself supported hard-line
Islamist militias in Syria — including some with ties to Al Qaeda — only
adds to the American frustration. The Obama administration appears to
be forging ahead with its plans, despite Turkish complaints: In late
April, Obama announced that an additional 250 Special Operations troops
were on their way to northeastern Syria to work with the Kurdish-led
force there. American officials say they have little choice; the Turks
have provided no viable alternatives for an assault on Raqqa. For
Erdogan, fighting ISIS remains secondary to ousting President Bashar
al-Assad of Syria, whom he blames for the region’s turmoil.
Erdogan’s
visit to Washington in late March did nothing to address these
tensions. The visit was for nuclear-security talks, but Erdogan
reportedly lashed out angrily at American policy during an
off-the-record dinner with former government officials and academics,
and complained repeatedly about the American refusal to treat the P.Y.D.
as a terrorist group. During a public speech at the Brookings
Institution, his security guards got into a nasty melee outside the building,
shoving and shouting at journalists, protesters and Brookings
personnel. The guards ordered a prominent Turkish journalist, Amberin
Zaman, to leave, calling her a “P.K.K. whore”; security staff members
had to stop the guards from removing other journalists from inside the
auditorium. In video clips, beefy Turkish guards in dark suits and
sunglasses can be seen shouting at pro-Kurdish protesters and being
restrained by police officers. Turkey’s Kurdish problem seemed, for a
moment, to have spread all the way to Massachusetts Avenue.
A few days after my
last visit to Nusaybin in March, the authorities announced a new
military “curfew,” and thousands of civilians began streaming out of the
town. Within days, images began appearing on Twitter of tanks firing
into the same buildings where I had sat chatting with young insurgents,
and smoke rising from the city. Many of the photographs were taken by
sympathetic Syrian Kurds from just over the border in Rojava, where they
had a good view of the fighting. The Turkish media reported soldiers
killed by bombs and snipers. The activist who had taken me to Nusaybin
sent me a set of color sketches she made on her iPad, showing tanks,
fighters with guns, bloodied bodies, dead children.
I
thought about Omer Aydin, the P.K.K. commander who told me his life
story. Most of the fighters I met refused to say much about their
feelings; they retreated behind a stoical mask and repeated the same
P.K.K. talking points. Not Aydin. “I can’t forget the face of this
soldier I killed,” he said at one point. “At the end, they are human,
too.” Aydin seemed a little defensive about the justice of his cause, as
if he understood that he and his fellow rebels were putting the lives
of ordinary people at risk. A few months earlier, he told me, he’d been
on the lookout for Turkish snipers when he walked past a mother holding a
baby who was crying uncontrollably. The sight unnerved him for a
moment. “I passed, and when he saw my weapon, he stopped crying,” Aydin
said. “He was 5 or 6 months old. I had a feeling: Even this baby knows
why we’re fighting. I will never forget this.”
One
afternoon at the end of March, I received a message from my activist
contact in Nusaybin. She had fled the city. There were reports of
terrible firefights that day, with tanks blasting buildings into rubble
in an effort to recapture the P.K.K. neighborhoods and young rebels
struggling to push them back. Omer Aydin, she said, was dead.
Robert F. Worth is a
contributing writer for the magazine. His book on the legacy of the Arab
uprisings, “A Rage for Order,” was published in April by Farrar, Straus
& Giroux.
Η Επιστολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τον Δαρείο και η
διαχρονικότητα των παραγόντων στη λήψη αποφάσεων και στη διαπραγμάτευση.
Η Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, βρίθει από κείμενα και αναφορές σε
ζητήματα που αφορούν τις τέχνες της Στρατηγικής, της Διπλωματίας. Το
εξόχως ενδιαφέρον ζήτημα, είναι πως οι εκάστοτε και υπο μελέτη
περιπτώσεις (case studies) αφορούν τόσο το ακαδημαϊκό προσωπικό, όσο και
τους λήπτες αποφάσεων.
Παράλληλα, υπάρχουν και ζητήματα που αφορούν την καθαρά εκπαιδευτική
διαδικασία. Κείμενα και έργα μεγάλων διανοητών, ανεξάρτητα το μήνυμα που
στην κατακλείδα τους περνούν, έχουν ως στόχο την ανάδειξη του
διαχρονικού στοιχείου της διεθνούς πολιτικής. Στόχος του ερευνητή αλλά
και του λήπτη απόφασης, είναι να περιορίσει την έκθεσή του στη ζώνη
άγνοιας και ταυτόχρονα, να μεταφέρει το τραπέζι των διαπραγματεύσεων
κοντά σε παράθυρο ευκαιρίας που ευνοεί τον ίδιο. Η ισχύς, όπως
παραδέχονται οι περισσότεροι που ασχολούνται είτε ακαδημαϊκά είτε
επαγγελματικά με τις διεθνείς σχέσεις, ναι μεν έχει συντελεστές που
μπορούν να την καταστήσουν σε ένα βαθμό μετρήσιμη, όμως έχει και καθαρά
ψυχολογική σύλληψη.
Ο Ray S. Cline, στο έργο του WorldPowerAssessment: ACalculusofStrategicDrift
έθεσε μια ενδιαφέρουσα (με ροπή στη συμπεριφοριστική αξιολόγηση της
ισχύος) εξίσωση για το πώς θα μπορούσε να υπολογίζεται η ισχύς. Έτσι,
θέτει τους εξ΄γς συντελεστές ως μέλη μιας ισότητας.
Pp = (C+E+M) x (S+W)
Pp = Αντιλαμβανόμενη ισχύς (Power under perception)
C = Πληθυσμός και έδαφος
Ε = Οικονομία
Μ = Στρατιωτική ισχύς
S = Στρατηγικός στόχος
W= βούληση της ηγεσίας να εφαρμόσει την εθνική στρατηγική
Ο στρατηγικός στόχος και η βούληση της ηγεσίας,(Strategy &
Strategic Will) γίνεται εύκολα αντιληπτό πως είναι ποιοτικές μεταβλητές.
Ανήκουν δηλαδή στη σφαίρα των παραγόντων που δύσκολα (αν όχι αδύνατα)
μπορούν να μετρηθούν. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος για τον οποίον
διεξάγονται οι διαπραγματεύσεις, ή/ και οι πόλεμοι μεταξύ ισχυρών και
λιγότερο ισχυρών κρατών.
Ωστόσο, ακόμη και σε έννοιες που συμπορεύονται εκ του σύνεγγυς με τον
σχετικισμό, μπορούμε να βρούμε βασικούς παράγοντες και συντελεστές, οι
οποίοι διαχρονικά, καθορίζουν την διεξαγωγή και τα αποτελέσματα των
διαπραγματεύσεων και των οιασδήποτε μορφής, μαχών. Ένα τέτοιο
αριστούργημα, το οποίο μπορεί να δημιουργήσει συζήτηση μεταξύ του
Αρχαίου ή/και Ελληνιστικού Κόσμου με τον σύγχρονο κόσμο, είναι αυτό που
παραθέτει ο ιστορικός Αρριανός, το γράμμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς
τον Δαρείο, το οποίο εξισώνεται σε αξία με τον περίφημο διάλογο των
Μηλίων με τους Αθηναίους.
«Οι πρόγονοί σας, αφού εξεστράτευσαν στη Μακεδονία και την
υπόλοιπη Ελλάδα μας έβλαψαν, ενώ δεν είχαν αδικηθεί προηγουμένως· εγώ,
επειδή αναδείχτηκα ηγεμών των Ελλήνων και επειδή θέλω να τιμωρηθούν οι
Πέρσες, πέρασα στην Ασία, αφού εσείς κάνατε την αρχή. Διότι και τους
Περίνθιους βοηθήσατε, που αδικούσαν τον πατέρα μου, και στη Θράκη, την
οποία εξουσιάζαμε εμείς, έστειλε δύναμη ο ΄Ωχος· και όταν δολοφονήθηκε ο
πατέρας μου από τους συνωμότες που εσείς υποκινήσατε, όπως οι ίδιοι με
επιστολές προς όλους καυχηθήκατε κι όταν εσύ σκότωσες τον Αρσή με τη
βοήθεια του Βαγώου και κατέλαβες την εξουσία παράνομα, παραβαίνοντας το
νόμο των Περσών, αδικώντας τους Πέρσες και όταν έστειλες εχθρικά
γράμματα για μένα στους ΄Ελληνες για να με πολεμήσουν και χρήματα στους
Λακεδαιμονίους και σε κάποιους άλλους ΄Ελληνες, που δεν τα δέχτηκε καμιά
άλλη πόλη, εκτός από τους Λακεδαιμονίους κι όταν οι απεσταλμένοι σου
διέφθειραν τους φίλους μου και την ειρήνη, την οποία εδραίωσα στους
΄Ελληνες, προσπάθησαν να την χαλάσουν, εξεστράτευσα εναντίον σου, γιατί
εσύ είχες κάνει την αρχή της έχθρας.
Και εφόσον έχω νικήσει αρχικά τους στρατηγούς και τους σατράπες
σου και τώρα εσένα και τις δυνάμεις σου και κατέχω τη χώρα σου, που μου
χάρισαν οι θεοί, όσοι απ’ αυτούς που παρατάχθηκαν μαζί σου δεν
σκοτώθηκαν στη μάχη, αλλά κατέφυγαν σ’ εμένα, αυτούς τους φροντίζω και
είναι μαζί μου όχι χωρίς τη θέλησή τους, αλλά εκούσια συνεκστρατεύουν με
το μέρος μου.
Επειδή λοιπόν είμαι κυρίαρχος όλης της Ασίας, έλα με το μέρος
μου. Αν όμως φοβάσαι μήπως, αφού έλθεις, πάθεις κάτι άσχημο από μένα,
στείλε μερικούς από τους φίλους σου για να πάρουν ένορκες εγγυήσεις. Και
αφού έρθεις κοντά μου ζήτησε και θα πάρεις τη μητέρα, τη γυναίκα και τα
παιδιά σου και ό,τι άλλο θελήσεις. Θα έχεις ο,τιδήποτε ζητήσεις, αρκεί
να με πείσεις. Και στο εξής όταν στέλνεις αγγελιοφόρους σ’ εμένα, να
τους στέλνεις στο βασιλιά της Ασίας και μη μου στέλνεις επιστολές σαν
ίσος προς ίσον, αλλά να μου απευθύνεσαι ως κύριο όλων των κτήσεών σου.
Σε διαφορετική περίπτωση, θα σκεφτώ για σένα ως άδικο. Αν πάλι έχεις
διαφορετική γνώμη για τη βασιλεία, μείνε και αγωνίσου γι’ αυτή και μην
φεύγεις, διότι θα σε καταδιώξω όπου κι αν πας.»
Αρριανος ΙΙ-14
(Επιστολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου στον Δαρείο)
Με αυτήν την επιστολή του, ο Μέγας Αλέξανδρος (την απέστειλε
σφραγισμένη και ο κομιστής της δεν ήξερε καν το περιεχόμενό της)
κατέστησε σαφές στον Δαρείο πως η κατάσταση έχει αλλάξει, εις βάρος του.
Με σύγχρονους όρους, θα λέγαμε πως η Περσική Αυτοκρατορία, μέχρι να
εκστρατεύσει κατά αυτής ο Μέγας Αλέξανδρος και τελικά να την καταλύσει,
υπήρξε η συντηρητική δύναμη του συστήματος συχετισμών ισχύος. Οι ρόλοι
αυτοί, σε σχέση με τους πρηγούμενους Περσικούς Πολέμους, είχαν
αντιστραφεί. Η αναθεωρητική-επιθετική δύναμη, είναι αυτή του Μεγάλου
Βασιλέα.
Οι μέρες μας, βρίθουν από τη χρήση των όρων «θεωρία των παιγνίων»
αλλά και της «δημιουργικής ασάφειας». Ως επί το πλείστον, είτε
καθαγιάζονται είτε αποδομούνται, κάτι που φαντάζει ίδιον χαρακτηριστικό
της ελληνικής νοοτροπίας. Οι έννοιες όμως, όπως και κάθετί πνευματικό,
δημιουργείται προκειμένου να κατανοηθεί, να γίνει αντιληπτό και όχι να
τύχει επικρότησης ή αφορισμού.
Η παρούσα επιστολή, μπορεί να αποδείξει οτι στα Ελληνιστικά χρόνια,
όχι μόνο είχαν ασυνείδητη* γνώση σύγχρονων μοντέλων διαπραγμάτευσης,
αλλά και ότι γνώριζαν να εφαρμόζουν τις γνώσεις αυτές σε βάθος. Η μελέτη
του αρχαίου και ελληνιστικού κόσμου, αποδεικνύει ότι ο στόχος της
πολιτικής παιδείας ήταν η εκπαίδευση του εκάστοτε δρώντας στο να γίνει «Βασιλέας». Η έννοια «Βασιλέας»,
αφορά την τελειότητα (αν μπορεί να υπάρξει σε οτιδήποτε στη ζωή) στην
ηγεσία στην οποία ασκεί πάνω σε άλλους και κυρίως, με τους τρόπους.
Είναι γνωστή η θέση του Πλάτωνα (δασκάλου του Αριστοτέλη) πως ο
πολιτικός ηγέτης, οφείλει να είναι φιλόσοφος. Με σύγχρονο περιφραστικό
τρόπο και με πολλή προσοχή, μπορούμε να πούμε πως «Φιλόσοφος», είναι
εκείνος που θέτει ερωτήματα, εκείνος δηλαδή που ψάχνει ερωτήσεις και άρα
έχει αμφοβολίες και επομένως «σκέπτεται», δηλαδή, αμφιβάλλει.
Βεβαίως, η τάση αυτή για το πρότυπο του ιδανικού λήπτη αποφάσεων, του
ανδρός που συγκεντρώνει πάνω του την εμπιστοσύνη των αρχομένων του και
παράλληλα απολαμβάνει τον σεβασμό και το δέος των αντιπάλων του,
εξυφαίνεται στα Ομηρικά Έπη. Από την Οδύσσεια και μετά, ο «καλό καγαθός
ανήρ», είναι εκείνος που είναι όχι μόνο ισχυρός στη μάχη, αλλά και που
μηχανεύεται, εφευρίσκει τρόπους επίλυσης προβλημάτων. Εκείνος που μπορεί
να εξομαλύνει έναν γεμάτο εμπόδια δρόμο προς την Ιθάκη, γίνεται το
πρότυπο του ηγέτη.
Στις μέρες που η ρητορική και η παρρησία, έχει αναμοχλευτεί πλήρως με
την αληθινή έννοια που αναφέραμε, (την τέχνη του Βασιλέα) μπορούμε πάλι
να ανατρέξουμε σε εννοιολογία του Αρχαίου Ελληνικού Κόσμου που το
πρότυπο του πολιτικού ανδρός οριζόταν ως «μύθων τε ρητήρ, έργων δε πρηκτήρ» (Αυτός που ομιλεί-σκέπτεται καλώς και εκείνος που εκτελεί-υλοποιεί όσα σκέπτεται).
Όταν ο Φίλιππος ο Β’, Βασιλιάς της Μακεδονίας και πατέρας του Μεγάλου
Αλεξάνδρου, πήγε να κάνει έναν τυπικό έλεγχο στον Αριστοτέλη που ο
ίδιος είχε φέρει στη Μακεδονία ώστε να διαπαιδαγωγήσει τους επόμενους
λήπτες αποφάσεων, ρωτούσε τον Αριστοτέλη κάθε φορά αν διδάσκει στους
νέους το ένα μάθημα ή το άλλο (π.χ Γεωγραφία, Μαθηματικά κτλ). Αφού ο
Αριστοτέλης απάντησε αρνητικά στον Φίλιππο, στην ερώτηση που δέχτηκε,
«τί τελικά τους διδάσκεις», ο Αριστοτέλης απάντησε: «Να σκέπτονται». Να
μάθουν δηλαδή, να θέτουν το ορθό ερώτημα, εκείνοι που αξίζει να
ακολουθήσει διαδικασία σκέψης προς απάντηση. Αυτός, είναι και ο θεμέλιος
λίθος της πολιτικής τέχνης και αρετής.
Με πολλή προσοχή και με αρκετή αμφιβολία, μπορούμε να υποθέσουμε πως ο
πολυγραφότατος Αριστοτέλης, εκτιμούσε περισσότερο από όλα, το έργο του «Το Όργανον»,
στο οποίο η Λογική αποτελεί τη σάρκα και τα οστά της ίδιας της σκέψης,
δηλαδή της τέχνης του να αμφιβάλλεις, με επιχειρήματα. Η αναφορά στα
λόγια και στα έργα και στην ορθή διαδοχή του Λόγου από την πράξη, έχει
πολλή μεγάλη σημασία για να εξετάσουμε την Επιστολή του Μεγάλου
Αλεξάνδρου προς τον Δαρείο. Επίσης, για να μπορέσουμε να αναδείξουμε πως
μολονότι η θεωρία των παιγνίων, δεν είχε τη μορφή των equilibria του
Nash ή την τεχνική ανάλυση των διαπραγματεύσεων του Thomas Schelling, (TheStrategyofConflict) παρόλα αυτά, διέθετε όλο εκείνο το οφέλιμο φορτίο των κεντρικών τους επιχειρημάτων και βέβαια, της πρακτικής τους εφαρμογής.
Ένα μεγάλο μέρος του κειμένου που απέστειλε ο Μεγάλος Βασιλέας στον
Δαρείο, αφιερώνεται σε αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε, νομιμοποίηση της
αναθεωρητικής τάσης. Ο Μέγας Αλέξανδρος, δεν υπήρξε σίγουρα εκείνος ο
νους που διαχώριζε εντός του το όραμα και τον κυνικό ρεαλισμό. Ο θάνατος
του πατέρα του, η έντονη οικογενειακή ζωή που έζησε, η θεία προίκα του
σε ικανότητες σε συνδυασμό με προβλήματα οικονομικά αλλά και συνοχής που
ήταν έτοιμο να αντιμετωπίσει το Μακεδονικό Βασίλειο, οδήγησαν τον Μέγα
Αλέξανδρο να επιτεθεί στην Περσική Αυτοκρατορία. Το χωρίο «Οι πρόγονοί σας (…) την αρχή της έχθρας», αποτελεί την αιτιολόγηση της παρουσίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία.
Εντέχνως, οι λόγοι που αφορούν το ρεαλιστικό κομμάτι, την επέκταση
δηλαδή σε περιοχές προκειμένου να αναζητηθούν οικονομικοί πόροι,
αποκρύπτονται. Όλο το χωρίο, αφιερώνεται στο να δείξει πως η αιτία της
Ελληνικής παρουσίας στην Ασία, είναι η οργή, η ίδια η εκδίκηση για τα
όσα οι Πέρσες προκάλεσαν στο παρελθόν στην Μακεδονία, αλλά και σε όλη
την Ελλάδα. Με άλλα λόγια, ο Μέγας Αλέξανδρος μιλά εξ’ ονόματος όλων των
Ελλήνων (πλήν των Λακεδαιμονίων) που δέχτηκαν άμεσες ή έμμεσες
(αναμόχλευση στα εσωτερικά πράγματα των πόλεων κρατών) επιθέσεις από
τους Πέρσες. Ο Μέγας Αλέξανδρος, θέτει τον εαυτό του ως κληρονόμο μιας
προσπάθειας εκδίκησης κατά των Περσών. Στα περισσότερα είδη των αρχαίων
λόγων, ήταν σύνηθες για τους Έλληνες να ξεκινούν από την ιστορική
αναδρομή και βέβαια, από τους προγόνους. Η νοοτροπία του κληροδοτήματος
και της κληρονομιάς, διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο για τον Ελληνικό Κόσμο
καθώς η συνέχεια του πολιτισμού, δεν διακόπτεται.
Η επίκληση στο ήθος του αντιπάλου με χρήση παρελθοντικών χρόνων
(σκιαγραφεί την περσική πολιτική ως διεφθαρμένη και άδικη) καθώς και η
οργή που διαπνέει το εν λόγω χωρίο, στοχεύουν στο να δείξουν στο Δαρείο
πως η επιστολή δεν γράφτηκε για να κατευνάσει, αλλά για να καταστήσει
σαφή τα τετελεσμένα. Η τελευταία φράση μάλιστα, μας εντυπωσιάζει καθώς
θέτει επικοινωνιακά, την εκστρατεία των Ελλήνων στην Ασία, ως
«αντεπίθεση» και όχι ως καθαρά, επεκτατική εκστρατεία. Η έννοια κλειδί,
είναι το «δίκαιον». Χωρίς να ταυτίσουμε αρχαίες με σύγχρονες
εκστρατείες, ειδικά την προκείμενη παρελθούσα, μπορούμε ωστόσο να
κάνουμε αναγωγή στην είτε προσχηματική, είτε πραγματική επίκληση στο
δίκαιο και στη Νέμεσι, και σε αυτό που οι Έλληνες ονόμαζαν «δούναι αιδώ και δίκην».
H ψυχολογική αίσθηση που συμπορεύεται με το να πιστεύει η μια πλευρά
οτι μάχεται υπερ δικαίων, έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην έκβαση
μαχών και τελικά, στην εξέλιξη της ιστορίας. Το σημαντικό όμως χωρίο,
είναι αυτό που ακολουθεί στην επιστολή καθώς υπάρχει χρονική μετάθεση
από το παρελθόν, στο παρόν.
Ο Μέγας Αλέξανδρος, συνεχίζει στην επιστολή του που απέστειλε στον Δαρείο, χρησιμοποιώντας χρόνο Παρακείμενο. «Και εφόσον έχω νικήσει αρχικά τους στρατηγούς και τους σατράπες σου και τώρα εσένα και τις δυνάμεις σου (…)».
Το επόμενο επίπεδο της διαπραγμάτευσης, τίθεται από τον νικητή. Ο Μέγας
Αλέξανδρος, υπενθυμίζει στον Δαρείο πως έχουν λάβει χώρα τετελεσμένα
εναντίον του. Επομένως, υπονοεί άμεσα οτι η όποια διαπραγμάτευση γίνει
από εδώ και στο εξής, θα γίνει σε πλαίσιο ευνοϊκό για τον ίδιο τον
Αλέξανδρο. Είναι η πρώτη -καθαρά- ρεαλιστική θέση που παίρνει ο
Μακεδόνας Βασιλιάς. Αμέσως μετά, αναφέρει στον Δαρείο πως «οι θεοί χάρισαν τα εδάφη».
Από τη στιγμή που η δικαιοσύνη είναι με το μέρος του, τότε και κάθε
μεταφυσική παρέμβαση, λειτουργεί υπέρ των Ελλήνων. Σαφώς, ο σκοπός της
θέσης αυτής της πρότασης, δεν είναι ο συναισθηματικός χρωματισμός της
επιστολής, αλλά η συνειδητή προσπάθεια του Αλέξανδρου να δείξει στον
Δαρείο πως οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής της υφιστάμενης κατάστασης από
την πλευρά του, είναι εντελώς μάταιη. Σε περίπτωση που ο Δαρείος δεν
πειστεί από τη μεταφυσική, ο Μέγας Αλέξανδρος του παρουσιάζει ένα
γεγονός, πραγματικό και μετρήσιμο. Οι δυνάμεις του Δαρείου που δεν
σκοτώθηκαν, ήδη υπηρετούν με τη δική τους θέληση, στα ελληνικά
στρατεύματα. Το μήνυμα, αποτελεί ήπια απειλή και έχει ως στόχο να δείξει
στον Δαρείο οτι θεωρείται αναξιόπιστος βασιλιάς στην περιοχή και πως
ήδη, υπήκοοί του, έχουν δεχθεί «με τη θέλησή τους» τη νέα
πραγματικότητα.
Τα δύο παραπάνω χωρία, συνιστούν την θέση απειλής του Μεγάλου
Αλεξάνδρου, προς τον Δαρείο. Ή έννοια της απειλής, αποτελεί την κεντρική
έννοια του Νομπελίστα οικονομολόγου Thomas Schelling, βασικού
συνδημιουργού της σχολής σκέψης του στρατηγικού ρεαλισμού. Κεντρικοί
άξονες της επιχειρηματολογίας του Schelling, στους οποίους ως κορωνίδα
στέκεται η χρήση της απειλής, είναι οι εξής: Στις σελίδες 6-7, στο
βιβλίο του The Strategy of Conflict, ο Νορβηγός οικονομολόγος, αναφέρει:
«Η αποτελεσματικότητα μιας απειλής μπορεί να εξαρτηθεί και από τις
εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν στη διάθεση του πιθανού αντιπάλου, ο
οποίος, αν δεν επιθυμούμε να αντιδράσει σαν παγιδευμένο λιοντάρι, πρέπει
να έχει μια ανεκτή διέξοδο. Έχουμε πια διαπιστώσει πως η απειλή μιας
πλήρους ανταπόδοσης(…) αποκλείει πιο περιορισμένες δράσεις και αναγκάζει
τον αντίπαλο να επιλέξει ακραίες λύσεις (…) και μπορεί να τον οδηγήσει
να προκαλέσει εκείνος το πρώτο πλήγμα».
Σκοπός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δεν είναι η επανεκκίνηση σφοδρών
εχθροπραξιών. Είδαμε παραπάνω, οτι προσπαθεί να δείξει την ματαιότητα
πιθανής αντεπίθεσης του Δαρείου εναντίον του. Παρόλα αυτά, όταν ένας
δρώντας χάσει τις επιλογές του, οδηγείται στην απελπισία. Επομένως, ο
στόχος είναι η μετατροπή ενός διλήμματος που μπορεί να οδηγήσει εν
προκειμένω τον Δαρείο στο να ακολουθήσει αντεπίθεση ή/και πόλεμο φθοράς
εναντίον του Αλεξάνδρου, μπορεί να οδηγήσει το ελληνικό επιτελείο στην
ακύρωση-αναβολή σχεδίων περαιτέρω επέκτασης. Σε κάθε περίπτωση, το
όφελος της νικήτριας πλευράς, είναι να διαπραγματευτεί στα υπέρ της
τετελεσμένα, ακόμη και αν δεν είναι τετελεσμένα.
Στην πολιτική, όπως άλλωστε συμβαίνει και στη στρατηγική, το αληθές,
δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία, όσο αυτό που δίδασκαν οι Ρητοροδιδάσκαλοι
του αρχαίου ελληνικού κόσμου, το «εικός», δηλαδή το πιθανόν. Κάτι που
είναι πιθανό λοιπόν, βρίσκεται στην ουσία της ίδιας της απειλής.
Πιθανότητα και πραγματικότητα, συναντιούνται στο σημείο τομής της
αποτελεσματικότητας της απειλής, όπως την εννοεί παραπάνω ο Thomas
Schelling. Επομένως, υπάρχει μια σχέση αναλογίας αναφορικά με την απειλή
χρήσης βίας (άμεσης ή έμμεσης) με την ικανότητα του δρώντα που την
θέτει στο τραπέζι, να την υλοποιήσει. Ανάμεσα σε αυτήν την αναλογία,
δημιουργούνται και οι περισσότερες διμερείς κρίσεις. Αν ο δρώντας που
δέχεται την απειλή, θεωρεί οτι η απειλή είναι αναξιόπιστη ή
ισάξια/μικρότερη των ικανοτήτων ανταπόδοσής της, τότε η χρήση της
απειλής, χάνει την αξία της και δημιουργεί μια νέα κατάσταση, υπέρ του
δρώντα που τη δέχτηκε.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η επιστολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς
τον Δαρείο, στα 2/3 της, αναφέρει πιθανούς/πραγματικούς λόγους που τον
καθιστούν «κυρίαρχο της Ασίας». Ο λόγος της επιστολής, ακολουθεί επίσης
την απαραίτητη κλιμάκωση από την πλευρά εκείνου που επιτίθεται-απειλεί.
Αυτό γίνεται ξεκάθαρο στο τρίτο χωρίο της επιστολής («Επειδή λοιπόν είμαι κυρίαρχος όλης της Ασίας (…) θα σε καταδιώξω όπου και αν πας»).
Όπως είδαμε παραπάνω, στην κεντρική επιχειρηματολογία του Thomas
Schelling, για να είναι αποτελεσματική μια απειλή, δεν πρέπει μόνο να
είναι δυνητικά πραγματοποιήσιμη. Χρειάζεται να είναι και «οικονομική».
Πρέπει να δοθεί μια διέξοδος στον αντίπαλο η οποία μάλιστα, να μπορεί να
θεωρηθεί από αυτόν συμφέρουσα και όχι ταπεινωτική. Αυτό, μας φέρνει στο
νου το στρατηγικό πρόταγμα του Σουν Τσου, ο οποίος μεταξύ άλλων,
γράφει: «Η μεγαλύτερη τέχνη στον πόλεμο, είναι να υποτάξεις τον εχθρό, χωρίς μάχη». Επίσης, αναφέρει: «Όταν περικυκλώνεις τον εχθρό, άφηνέ του μια έξοδο φυγής».
Συνδυάζοντας τα δύο αυτά σκέλη της σκέψης του Σουν Τσου,
αντιλαμβανόμαστε πως ο επιτιθέμενος, ακόμη και αν έχει ξεκάθαρο
πλεονέκτημα ισχύος έναντι του αντιπάλου του, τέτοιο ώστε να είναι ικανό
να καταστήσει τον αντίπαλο περικυκλωμένο, δεν σπαταλά, δεν πρέπει να
σπαταλά, δυνάμεις.
Η πρώτη φράση του τρίτου χωρίου της επιστολής, «Επειδή λοιπόν, είμαι κυρίαρχος όλης της Ασίας, έλα με το μέρος μου»,
αποτελέι ταυτόχρονα ένα τρόπον τινά προοίμιο κατακλείδας ολόκληρης της
επιστολής που είναι διαπραγματευτική ύλη. Η άμεση προτροπή του Μεγάλου
Αλεξάνδρου προς τον Δαρείο να προχωρήσει σε αυτό που η Στρατηγική
ονομάζει «Πρόσδεση στο άρμα του αντιπάλου», φαντάζει από μόνη
της μια ταπεινωτική πρόταση προς τον μέχρι πρότινος κυρίαρχο της Ασίας.
Παρόλα αυτά, ο Μέγας Αλέξανδρος, ακολουθεί πιστά το ευγενές βασιλικό
πρωτόκολλο και προσπαθεί να μετριάσει την ταπέινωση που ο Δαρείος μπορεί
να νιώσει, όταν λίγο πριν, τον έχει ενημερώσει πως μέρος του στρατού
του, έχει ήδη αυτομολήσει. Η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης σε διμερές
επίπεδο, αφορά και τις σύγχρονες διαπραγματεύσεις που λαμβάνουν χώρα
στη διεθνή πολιτική, το πλαίσιο των «Συμφωνιών Κυρίων» (Gentlemen’sagreements).
Η πρώτη διέξοδος για τον Δαρείο, είναι το να είναι αποκλειστικός κύριος
της επιλογής του τρόπου που θα λάβει γραπτές εγγυήσεις για την πιθανή
παράδοσή του. Γι’ αυτόν και για τους συγγενείς του.
Πίσω από αυτήν την ευφυή τακτική του Μεγάλου Αλεξάνδρου, βρίσκεται
και άλλος ένας –προς επίτευξη- στόχος, στρατηγικού χαρακτήρα. Επιδιώκει
να δείξει πως η αλλαγή κυριαρχίας, έχει κάποιον άλλο κώδικα, περισσότερο
συμφιλιωτικό, που δε θα στηρίζεται στην αντιμετώπιση των αξιωματούχων
και απλών πολιτών, ως σκλάβων. Άλλωστε, η μεγάλη διαφωνία του Μεγάλου
Αλεξάνδρου με τον δάσκαλό του, τον Αριστοτέλη, ήταν στο ζήτημα για το αν
μπορεί ο Ελληνισμός να συμπορευθεί με άλλες παραδόσεις και πολιτισμικές
προτάσεις του γνωστού τότε κόσμου. Αυτή η διαφωνία, φαίνεται πως
διαδραμάτισε πυροδοτικό ρόλο για το όραμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Επιπρόσθετα, πιθανή παράδοση του Δαρείου, στηριγμένη σε ένα ευγενές
βασιλικό πρωτόκολλο, θα έβαζε τέλος σε κάθε σκέψη αξιωματούχων ή πολιτών
για δημιουργία εξεγέρσεων και επαναστάσεων καθώς θα έβλεπαν τον
προηγούμενο κυρίαρχο να αποδέχεται τη νέα τάξη πραγμάτων, που ο ίδιος ο
Μέγας Αλέξανδρος αναθεώρησε.Με άλλα λόγια, κάθε φράση της επιστολής,
εξυπηρετεί τον στόχο του Μεγάλου Βασιλέα, που δεν είναι άλλος από την
εδραίωση και επαύξηση της κυριαρχίας του.
Η κλιμάκωση, δεν διέπει μόνο τη θέση των απειλών, ακολουθεί επίσης
και την παροχή κινήτρων, ώστε ο Δαρείος να οδηγηθεί με δική του απόφαση
(όπως είδαμε στον Schelling) στην «ανεκτή γι’ αυτόν, διέξοδο». «Θα έχεις από μένα, ό,τι θελήσεις (…) αρκεί να με πείσεις».
Πολύ σημαντική φράση για το σύνολο του νοηματικού περιεχομένου της
επιστολής. Το δίπολο κινήτρων-αντικινήτρων, έντονων φράσεων (όπως «Είμαι
κυρίαρχος όλης της Ασίας») και εξευμενισμού, υπενθυμίζει μονίμως στον
Δαρείο πως δεν είναι «ταπείνωση», να δεχτεί την υφιστάμενη κατάσταση και
πως δεν πρόκειται να περιέχει κάποιον ευτελισμό της προσωπικότητάς του.
Η έμφαση που ο Αλέξανδρος δίνει στην «πειθώ», έχει σκοπό να τονίσει
στον Δαρείο πως η ισχύς, δεν είναι με το μέρος του και ως εκ τούτου, η
ικανοποίηση των όποιων αιτημάτων διατυπώσει, εξαρτώνται από την απόφαση
του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ταυτόχρονα, η πειθώ που ο Μέγας Αλέξανδρος ζητά από τον Δαρείο,
προλογίζει την τελευταία του πρόταση, η οποία κλιμακώνει το δίπολο
κινήτρων και αντικινήτρων, στο οποίο είναι στηριγμένη όλη η επιστολή. Τα
αιτήματα, τα υποβάλλει ένας χαμηλότερος σε ιεραρχία, προς έναν πιο
υψηλόβαθμο. Ξεκάθαρα και χωρίς κάποια κρυψίνοια, ο Μέγας Αλέξανδρος λέει
στον Δαρείο πως οι επόμενες επιστολές του και διαπραγματευικές του
κινήσεις, οφείλουν να στηριχθούν στην ανισότητα που υπάρχει πλέον μεταξύ
τους από άποψη ισχύος. Ο νικητής και ο ηττημένος, δεν μπορούν πλέον να
έχουν ισοδύναμη σχέση. «(…) Αλλά να μου απευθύνεσαι ως κύριο όλων των κτήσεών σου».
Πριν θέσει το ολικό δίλημμα στο Δαρείο, ο Μέγας Αλέξανδρος επικαλέιται
πάλι τη δικαιοσύνη. Απευθύνεται στο αίσθημα δικαίου του Δαρείου το οποίο
θα μπορούσε να τον κάνει να δεχτεί την όποια κατάσταση όχι μόνο από την
κυνική και ωμή πλευρά της επικράτησης μέσω ισχύος, αλλά στην πλήρη και
ώριμη αποδοχή της νέας κατάστασης. Η άρνηση της πραγματικότητας, θα ήταν
όχι μόνο παράλογη αλλά και άδικη.
Η επιστολή, μπορεί να θεωρηθεί με πολλή προσοχή ως «τελεσιγραφική»,
από την τελευταία φράση του τρίτου χωρίου της επιστολής, που αποτελεί
και την κατακλείδα όλων των μέσων που χρησιμοποίησε σε αυτήν ο Μέγας
Αλέξανδρος. Υπογραμμίζει για τελευταία φορά στον Δαρείο, πως είναι θέμα
δικής του επιλογής (μεταφορά της ευθύνης των όσων θα ακολουθήσουν στην
ανίσχυρη πλευρά) το αν θα αποδεχθεί όσα του προτείνει με σαφήνεια αλλά
και ασάφεια (το «ό,τι μου ζητήσεις», συνοδεύεται από το «αρκεί να με
πείσεις») ή αν θα θεωρήσει άπαντα που γράφτηκαν στην επιστολή ως
επονείδιστα και εξευτελιστικά. Αν η ροπή του Δαρείου κλίνει προς τη
δεύτερη κατάσταση, τότε ο Μέγας Αλέξανδρος τον προετοιμάζει να δεχτεί το
αντίμετρο αυτής της απόφασης, που δεν είναι άλλο από τη συνεχή
καταδίωξή του, μέχρι να συλληφθεί.
Όπως συμβαίνει στις διαπραγματεύσεις, η καλύτερη δυνατή πρόταση που
τίθεται από το ένα μέλος (όταν η διαπραγμάτευση πλαισιώνεται από μεγάλη
ανισορροπία ισχύος ανάμεσα στα δύο μέλη) αφορά τους συσχετισμούς ισχύος
που λαμβάνουν χώρα αυτή τη στιγμή. Με άλλα λόγια, ο Μέγας Αλέξανδρος
τονίζει την διέξοδο του Δαρείου στον ίδιο, δια της αποκαλύψεως της
τελικής απειλής. Σε περίπτωση καταδίωξής του, δεν είναι βέβαιο αν ο
Αλέξανδρος υποσχεθεί κάτι από τα παραπάνω στον Δαρείο και τα οποία
αποτελούν κίνητρα συνθηκολόγησης για εκείνον.
Με αρκετή προσοχή, μπορούμε να βρούμε μέσα σε αυτήν την επιστολή,
διαχρονικούς άξονες που πλαισιώνουν μια διαπραγμάτευση. Η νομιμοποίηση, η
αλληλουχία επιχειρημάτων ηθικού (και περί δικαίου) χαρακτήρα με απτά
και μετρήσιμα επιχειρήματα, η χρήση της ασάφειας όπου αυτή είναι χρήσιμη
και αντίστοιχα της συγκεκριμενοποίησης, η ορθή χρήση της απειλής που
πλαισιώνεται από άνοιγμα παράθυρου ευκαιρίας για μετατροπή του κλίματος
σύγκρουσης σε κλίμα συνεργασίας, (έστω και πρόσδεσης στο άρμα του
αντιπάλου της ηττημένης πλευράς) αποτελούν τους βασικούς άξονες
διαπραγμάτευσης και στη σημερινή εποχή και θα συνεχίσουν να εξελίσσονται
πάνω σε αυτούς. Ειδικά στην Ελλάδα, οφείλουμε να ανατρέξουμε ξανά σε
αντίστοιχα κέιμενα με αυτό που παραθέτει ο Αρριανός, προκειμένου να
αντιληφθούμε την ουσία των πολιτικών διαπραγματεύσεων.
