03 Ιανουαρίου 2012

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ, του Αντιστρατήγου εα Κων. Β. Κωνσταντάρα.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στον Τύπο, στις Συζητήσεις και στα Πηγαδάκια (για ν' απαριθμήσουμε λίγες μόνο από τις μορφές εξουσίας στη σύγχρονη Ελλάδα) γίνεται τελευταία πολύς λόγος για την ανάγκη εξορθολογισμού και αναδιοργάνωσης των ΕΔ της Ελλάδος, ούτως ώστε οι δυνατότητές τους να προσαρμοσθούν στις "σύγχρονες απαιτήσεις" ή κατ' αντιπαράθεση συνήθως, να μην αλλάξουν και πολλά, έτσι ώστε να εξακολουθήσουν ν' αποτελούν "αξιόπιστη δύναμη αποτροπής", παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι η αποτροπή δεν εξαρτάται τόσο από τη δύναμη καθαυτή, όσο από την πρόθεση χρήσης της.

Είναι γεγονός, βασανιστικά αναμφισβήτητο, ότι η ίδια συζήτηση κλωθογυρίζει γύρω από τις ίδιες ιδέες, απόψεις και εμμονές, από κάθε φορά διαφορετικά (τα κατά καιρούς στη δημοσιότητα ή "στα πράγματα") πρόσωπα και ομάδες. Προσωπικά είμαι απόλυτα πεπεισμένος πως παρά τις επαγγελματικές δάφνες που καθένας κουβαλάει ή προβάλλει, λίγοι γνωρίζουν περί τίνος κατ' ουσίαν μιλάνε. Η άποψή μου αυτή, δικαιολογείται από ένα και μοναδικό γεγονός... το ότι ενώ πολλοί έχουν λαμπρές, σπάνιες και πρωτότυπες ιδέες, κανείς δεν είναι εκπαιδευμένος και ειδικευμένος στην αναδιοργάνωση και στον εξορθολογισμό ενός γιγάντιου οργανισμού, αλληλένδετου, εντός, παράλληλου, παρόμοιου και σε ώσμωση με την περίφημη "κρατική μηχανή".


Η ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Οι ΕΔ είναι ένα μόνο από τα πολλαπλά σκέλη που συνθέτουν την υπόσταση ενός Κράτους. Σύμφωνα με τη θεωρία των επάλληλων κύκλων που σχηματοποιείται παράπλευρα, οι επί του πεδίου ΕΔ είναι απλά και μόνο το "σκληρό κέλυφος" του αυγού της κρατικής οντότητας, με τον πληθυσμό να προστατεύεται από αυτές, να στηρίζεται στις υποδομές που διαμορφώνονται, συντηρούνται και υποστηρίζονται από την κρατική μηχανή (τις ουσιώδεις δηλαδή υπηρεσίες παραγωγής και χειρισμού του παντοειδούς εθνικού πλούτου). Όλοι αυτοί διευθύνονται, αναπτύσσονται και βελτιστοποιούνται από την ηγεσία που συνιστά την υλοποίηση του Κράτους. Η φράση "κρατική μηχανή" είναι ευρύτατη έννοια και κατά το μάλλον ή ήττον ρευστού περιεχομένου ανάλογα με την εποχή,  το λαϊκό αίσθημα ή την κυριαρχούσα ιδεολογία. Στη δεκαετία του 1990, ήταν ισχυρή η πεποίθηση ότι τα βασικά μέσα έκφρασής της, τα συστατικά της στοιχεία, ήταν τέσσερα: Διπλωματικά, Οικονομικά, Στρατιωτικά και Οικονομικά (αγγλικά: DIME = Diplomatic, Informational, Military and Economic). Τώρα πλέον που η επιστήμη της Διοικήσεως και του Μάνατζμεντ  εξελίσσεται, περισσότεροι παράγοντες φαίνεται ν' αποκτούν ιδιαίτερο ρόλο στα πλαίσια της έννοιας αυτής και η διεθνώς κυριαρχούσα ιδεολογία κατονομάζει τα Πολιτικά, Στρατιωτικά, Κοινωνικά, τις Υποδομές και τα Επικοινωνιακά συστήματα (αγγλικά: PMESII - Political, Military, Economic, Social, Infrastructure and Information systems). Και τα δύο αυτά ακρωνύμια, περιγράφουν τις βάσεις και τα χαρακτηριστικά μιάς κρατικής μηχανής. H ανάλυσή τους μπορεί να βοηθήσει στον προσδιορισμό των δυνατοτήτων και αδυναμιών ενός κράτους, με επόμενο τη δυνατότητα να εκτιμηθεί το αποτέλεσμα ενεργειών φίλων ή εχθρών έναντι αυτών των στοιχείων.

Η αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση όλων αυτών των παραγόντων είναι καταφανής και δεν χρειάζεται επεξήγηση. Αβίαστο λοιπόν έρχεται το συμπέρασμα ότι δεν είναι δυνατή η αναδιοργάνωση των ΕΔ, ανεξάρτητα από την αναδιοργάνωση του λοιπού κράτους, αφού όλοι οι κρατικοί τομείς αλληλεπιδρούν σε ευτυχή ή αλληλοαναιρούνται σε δυστυχή περίπτωση. Η εν Ελλάδι δυσλειτουργία ΟΛΩΝ τους όμως, είναι θέμα προς διερεύνηση. Η από στρατιωτικής πλευράς εξήγηση ότι οι πολιτικοί ταγοί διέπονται από αυτοκρατορικό και αυταρχικό πνεύμα, είναι μάλλον απλοϊκή, αλλά δείχνει την κρατική ασυνέχεια, έλλειψη αλληλοκατανόησης και έλλειψη συνέργειας των τομέων.

Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΩΣ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΩΝ ΕΔ
Στο πολύ πρόσφατο παρελθόν, το ΓΕΕΘΑ έκανε μια σοβαρή προσπάθεια να βάλει τον εαυτό του στο στίβο της σύγχρονης  εποχής, εκεί που με βάση επιστημονικές παρατηρήσεις, δεδομένα και μεθόδους γίνεται η μετεξέλιξη (αγγλικά transformation) των οργανισμών. Δυστυχώς αυτή η προσπάθεια αποδείχθηκε θνησιγενής και στην ουσία έσβησε με την αποστρατεία του εισηγητή της. 

Οι Ελληνικές ΕΔ, παρά τη σκληρή, χωρίς όρους και ωράρια δουλειά των στελεχών τους,  φαίνονται ανεπαρκείς στον τομέα της μετεξέλιξης, αφού δεν ενστερνίσθηκαν ποτέ το πνεύμα της κατά την οριζόντια έννοια. Όλα αυτά, μέσα σε ένα διεθνές (Συμμαχικό κυρίως) περιβάλλον, όπου η μετεξέλιξη αποτελεί εδώ και σχεδόν δεκαετία, πυλώνα ισοβαρή των επιχειρήσεων καθαυτών, αφού το στρατιωτικό σκέλος της συμμαχίας στην οποία έχουμε συμβληθεί (ΝΑΤΟ), αποτελείται από τη Συμμαχική Διοίκηση Επιχειρήσεων (ACO = Allied Command Operations) που προΐσταται Στρατηγείων και Δυνάμεων και τη Συμμαχική Διοίκηση Μετεξέλιξης (ACT = Allied Command Transformation) που προΐσταται Σχολών και σχετικών Ινστιτούτων.

Η μετεξέλιξη, είναι ένα απαραίτητο στοιχείο της καθημερινής πρακτικής των οργανισμών σε περιβάλλον ανταγωνισμού (και ποιός θα μπορούσε ποτέ να αρνηθεί ότι οι ΕΔ δρούν σε κατ' εξοχήν ανταγωνιστικό περιβάλλον). Είναι το στοιχείο που τηρεί την τακτική, τεχνολογική, πληροφοριακή, ηθική, σωματική υπεροχή έναντι του ανταγωνισμού. Μόνο με τη μετεξέλιξη είναι δυνατόν οι ΕΔ να προηγούνται του αντιπάλου, να κατισχύσουν σε ιδέες, συστήματα, μεθόδους, εκπαίδευση, πνεύμα και ρώμη. Αφορά ΟΛΟΥΣ τους τομείς λειτουργίας των ΕΔ... από το πως αποκρύπτεται ο στρατιώτης στη μάχη, μέχρι το πως γίνεται ο ανεφοδιασμός σε καύσιμα...

Για να αντιμετωπισθούν τα καθημερινά προβλήματα και να βελτιώνονται τα αδύνατα σημεία των ΕΔ, έχει από καιρό οργανωθεί ένα σύστημα, μια μέθοδος που αγγλικά αποδίδεται με τον όρο Lessons Identified/Learned και στα ελληνικά μπορεί να αποδοθεί ως Σύστημα Διδαγμάτων. Σύμφωνα μ' αυτήν, σε κάθε ενέργεια/ άσκηση/ εκδήλωση/ επιχείρηση ασκείται κριτική και αναγνωρίζονται τα λάθη, όχι από πάνω προς τα κάτω, αλλά από κάτω προς τα πάνω. Τα λάθη καταγράφονται, ανακοινώνονται και διορθώνονται, ενώ τα μαθήματα που προέρχονται από αυτά ενσωματώνονται στις πρακτικές, στις μεθόδους, στη νομολογία, στην εκπαίδευση των στελεχών ή στα τεχνικά χαρακτηριστικά των μέσων, με ανάλογες βελτιώσεις ή τροποποιήσεις.

Η ΜΕΘΟΔΙΚΗ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ
Η μέθοδος μιάς συνεχούς (λέξη-κλειδί) και ορθολογικής (το επιδιωκόμενο) αναδιοργάνωσης που χρησιμοποιείται σε διεθνές επίπεδο, λέγεται Διεύθυνση Επιχειρησιακής Διαδικασίας (Business Process Management). Υπάρχουν στη λοιπή Ευρώπη και στη Β. Αμερική πολλές εταιρείας και πανεπιστήμια που ειδικεύονται στον τομέα. Υπόψη του γράφοντος είναι η παγκοσμίου εμβελείας IDS Sheer, με δείγματα πελατών να φαίνονται στα διπλανά σχήματα. Με τους όρους μετεξέλιξη ή αναδιοργάνωση πρέπει να δηλώνεται η εξελικτική αλλαγή των δομών, μονάδων, λειτουργιών, μεθόδων, μέσων και εν τέλει δυνατοτήτων των ΕΔ ως συνόλου. Λόγω του ειδικότερου Ελληνικού Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος (ανάγκη εδαφικής ασφάλειας λόγω ορατής και σαφούς απειλής και ταυτόχρονα εξυπηρέτηση αναγκών ασφαλείας στο Συμμαχικό πλαίσιο), το ζητούμενο από τις ΕΔ μας είναι η δυνατότητα να ανταπεξέρχονται ταυτόχρονα στους δύο αυτούς πόλους δυνητικών επιχειρήσεων. Η βέλτιστη δυνατότητα απέναντι στη διττή αυτή πρόκληση, είναι το ελάχιστο ζητούμενο του Ελληνικού  Κράτους από τις ΕΔ του, αφού οι σκοποί και οι στοχεύσεις του, δεν μπορεί να περιορίζονται στην αντιμετώπιση των όποιων απειλών ή την απλή εκπλήρωση συμμαχικών υποχρεώσεων. Σε τέτοια περίπτωση δεν θα μπορούσαν οι ΕΔ να επεκταθούν στο ρόλο τους ως εργαλείου Εξωτερικής και Πολιτικής Ασφαλείας.

Σε πολλούς μεταψυχροπολεμικούς Ευρωπαϊκούς στρατούς με μεγέθη ανάλογα του Ελληνικού, η αναδιοργάνωση-μετεξέλιξη οδήγησε σε δομές που εν τέλει συμπίπτουν ως προς τους βασικούς τους άξονες, οι οποίοι είναι:
  • Διατήρηση του θεσμού της θητείας. .
  • Διατήρηση της αποστολής της εδαφικής ασφάλειας για το στρατό. 
  • Συγκρότηση δυνάμεων εκστρατείας, ανάλογων των Εθνικών αναγκών.
  • Δημιουργία πνεύματος διακλαδικότητας.
  • Οργανωτικό σχήμα με Υπουργείο Άμυνας στο Στρατηγικό Επίπεδο, Διακλαδικό Γενικό Επιτελείο στο Επιχειρησιακό Επίπεδο, Διοικήσεις Χερσαίων/ Ναυτικών/ Αεροπορικών Δυνάμεων στο Τακτικό Επίπεδο, και μια Διακλαδική Διοίκηση Διοικητικής Μέριμνας.
Είναι γεγονός επίσης, ότι στην Ελλάδα έχουν γίνει εδώ και δεκαετίες υπερβολικά πολλές προσπάθειες και συζητήσεις περί αναδιοργάνωσης με διάφορους τίτλους, εντάσεις, εκτάσεις και βάθη. Όλες οι προσπάθειες είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Ήταν αποφάσεις των κατά καιρούς ηγεσιών, που ανάλογα με τις επιθυμίες, τα οράματα και τις ιδέες των επικεφαλής στόχευαν και προχωρούσαν. Βασίστηκαν στη σκληρή δουλειά στελεχών με όρεξη και αυταπάρνηση, αλλά συχνά απομονωμένων, αφού στις Ελληνικές ΕΔ δεν είναι συνήθης πρακτική η συζήτηση των σχεδιαζομένων με αυτούς που καλούνται να τα εφαρμόσουν. Ουδέποτε ζητήθηκε επαρκώς και πειστικά η άποψη και πρόταση των νεωτέρων στελεχών, αυτών που καλούνται να εφαρμόσουν τις νέες δομές. Ένα άλλο μειονέκτημα ήταν η έλλειψη προσπάθειας αντιμετώπισης των μειονεκτημάτων με εφαρμογή νέων μεθόδων εργασίας και προσεγγίσεων, αντί της αναζήτησης νέων, περισσότερων και καλύτερων μέσων, που έχουν βέβαια το ανάλογο κόστος.


ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Αφού προσδιορίσαμε το πρόβλημα της αναδιοργάνωσης των Ελληνικών ΕΔ ως μεθοδολογικά λανθασμένο, δεν μένει παρά να προτείνουμε λύση, η οποία δεν είναι άλλη από:
  • Την (αδήριτη) ανάγκη ενστερνισμού πνεύματος μετεξέλιξης, σε όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας των ΕΔ, κατά απόλυτα οριζόντιο και πλήρη τρόπο. Η υιοθέτηση και καθιέρωση Συστήματος Διδαγμάτων είναι το πρώτο βήμα.
  • Τη διατήρηση του θεσμού της θητείας σαν παράγοντα ώσμωσης λαού-στρατού και διατήρησης του κοινωνικού ιστού, πηγής στελέχωσης των ΕΔ, διατήρησης της φιλοπατρίας των γηγενών, δημιουργίας εθνικού αισθήματος των μεταναστών και κυρίως ως μέσου παραγωγής εκπαιδευμένης εφεδρείας.
  • Τη διατήρηση της αποστολής της εδαφικής ασφάλειας για το στρατό, αν και με σημαντική μείωση των ανεπτυγμένων δυνάμεων, που σε συντριπτικό ποσοστό να βασίζονται στην εφεδρεία, όχι όμως στις λεγόμενες στρατηγικές μεταφορές, αλλά με αξιοποίηση των ενόντων.
  • Τη συγκρότηση Δυνάμεων Εκστρατείας/ Άμεσης Αντίδρασης, ανάλογων των Εθνικών αναγκών, δεσμεύσεων και δυνατοτήτων, επιλύοντας το διώνυμο "επιχειρησιακές ανάγκες-οικονομικό κόστος". Κεντρικός άξονας στη λογική των Δυνάμεων Άμεσης Αντίδρασης, πρέπει να είναι ο πλήρης εξοπλισμός, από τα μέσα κινήσεως ως τους πολλαπλασιαστές ισχύος και η περιοδική εναλλαγή των μονάδων στο ρόλο αυτό. Η πρακτική της εναλλαγής προσφέρει πολλαπλά στην εκπαίδευση, την ετοιμότητα, την εφεδρεία και την ανάπαυση.
  • Τον εμπλουτισμό του συστήματος στρατολόγησης εξειδικευμένων στελεχών, με άπλετη εισδοχή στελεχών από την αγορά εργασίας, ακόμη και με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, πάντα με απαραίτητη προϋπόθεση την (προηγούμενη) επαρκή στρατιωτική εκπαίδευση. 
  • Την εμφύσηση πνεύματος διακλαδικότητας εξ απαλών ονύχων, με ενοποίηση των παραγωγικών  σχολών των ΕΔ σε όση έκταση είναι αυτό δυνατόν (πχ τα 2-3 πρώτα έτη), ώστε να εξασφαλίζεται η απαραίτητη προσωπική σχέση, η άμιλλα και το ελάχιστο κοινά απαιτούμενο μορφωτικό υπόβαθρο. 
  • Την πρόκριση οργανωτικού σχήματος με: Υπουργείο Άμυνας στο Στρατηγικό Επίπεδο, Διακλαδικό/ Ενοποιημένο (Joint) Γενικό Επιτελείο στο Επιχειρησιακό Επίπεδο, Διοικήσεις Χερσαίων/ Ναυτικών/ Αεροπορικών Δυνάμεων στο Τακτικό Επίπεδο, ομοταγείς με τη (Διακλαδική) Διοίκηση Διοικητικής Μέριμνας. 
  • Η Αμυντική Πολιτική να διαμορφώνεται και ασκείται από το Υπουργείο, οι Επιχειρήσεις να σχεδιάζονται και διεξάγονται από το Γενικό Επιτελείο και οι Κλαδικές Διοικήσεις να παρασκευάζουν τις μονάδες τους για επιχειρήσεις. Στις λεπτομέρειες τώρα, οι λειτουργίες των διευθύνσεων όπλων και σωμάτων του Στρατού και οι αντίστοιχες των άλλων κλάδων ν' ασκούνται από τις αντίστοιχες σχολές, ενώ ο χειρισμός των λοιπών αντικειμένων (πχ προσωπικού) να γίνεται από την αρμόδια διεύθυνση της κλαδικής διοικήσεως. Οι κλάδοι ν' ασχολούνται αποκλειστικά και μόνο με τα κλαδικά θέματα, ενώ το ΓΕ με τα διακλαδικά και μόνο.
  • Τη γενναία απόφαση να ζητηθεί η σύμπραξη της επιστήμης της Διοικήσεως και του μάνατζμεντ (από τον ιδιωτικό ή σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό χώρο) στην επιστημονικά ορθολογική αναδιοργάνωση, με καταγραφή των διατιθεμένων μέσων (εφικτό) και των επιδιωκομένων σκοπών (επιθυμητό) και απότοκο τη ριζική και άνευ προηγουμένου αναδιοργάνωση όλων των δομών των ΕΔ, από τις παραγωγικές σχολές ακόμη. 
Η από τώρα και στο εξής προσπάθεια πρέπει να εστιάσει στην αναδιοργάνωση και μετεξέλιξη του πνεύματος και των μεθόδων κατ' αρχήν και μετέπειτα στη μετεξέλιξη των μέσων και δομών. Πρέπει η φράση του Θουκυδίδη "...ΑΝΔΡΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΟΥ ΤΕΙΧΗ, ΟΥΔΕ ΝΗΕΣ ΑΝΔΡΩΝ ΚΕΝΑΙ..." (...Οι  -εκπαιδευμένοι- άνδρες αποτελούν τις πόλεις και όχι τα τείχη, ούτε υπάρχουν πλοία χωρίς πληρώματα...) να επικρατεί σε κάθε σκέψη όλων των ηγητόρων και ταγών όλων των βαθμίδων, όλων των συστατικών του κράτους.

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Όσα προαναφέρθηκε ότι εφαρμόζονται αλλού, ήταν αποτέλεσμα χρήσης επιστημονικών μεθόδων και αναλύσεων. Σε όσες χώρες τα μεγέθη απαγόρευαν την ανεξάρτητη λειτουργία Διοικήσεων Μετεξέλιξης, οι ΕΔ απευθύνθηκαν στις εταιρείες που προαναφέραμε, αντάλλαξαν εμπειρίες και κατέληξαν σε παρόμοιες μεταξύ τους λύσεις. Δεν πρέπει να διαλανθάνει της προσοχής μας ότι η μετεξέλιξη είναι νοητική ενέργεια περισσότερο (εστίαση στην αέναη αναζήτηση της βελτίωσης) παρά φυσική ενέργεια.

Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η ύπαρξη ενός συστήματος μεθοδικής απόκτησης και χρήσης εμπειρίας, ενός Συστήματος Διδαγμάτων. Δεν νοείται ζωντανό στράτευμα χωρίς τέτοιο σύστημα. Η έλλειψή του μετατρέπει το στράτευμα σε στρατιωτική μούμια ή στην καλύτερη περίπτωση σε ζόμπι...

H Οργουελιανή προσέγγιση της Επεκτατικής Επιρροής από τη Ρωσσία προς τη Δύση

  Δημοσίευση του NATO Defence College   Who controls the past controls the future - How Russia uses history for cognitive warfare